Πρακτικά Θεματικών Εργαστηρίων για το σχέδιο δράσης του Δήμου στο OGP Local

Στο πλαίσιο της διαδικασίας συνδιαμόρφωσης του Σχεδίου Δράσης του Δήμου Αθηναίων για τη συμμετοχή του στην πρωτοβουλία OGP Local (Open Government Partnership), πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 17 Μαΐου στο Σεράφειο το θεματικό εργαστήριο με τίτλο «Ενεργειακή Δημοκρατία και Ευαλωτότητα», όπου εκπρόσωποι τριών σημαντικών οργανώσεων – του Κόμβου Κλιματικής Αλλαγής, του JustReDI και της Ενεργειακής Κοινότητας «Υπερίων» – συγκεντρώθηκαν με στελέχη του Δήμου και πολίτες ευαισθητοποιημένους στο ζήτημα της ενεργειακής φτώχειας. Το εργαστήριο άνοιξε με μια σύντομη παρουσίαση από τον κ. Ιωάννη Φύτρο, Σημείο Επαφής του Δήμου Αθηναίων στο OGP Local και συντονιστή της Ομάδας Εργασίας για το OGP Local, σχετικά με τις αρχές, τη σημασία και τους στόχους της παγκόσμιας σύμπραξης για την ανοικτή διακυβέρνηση, καθώς και των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη συμμετοχή του Δήμου Αθηναίων σε αυτή την παγκόσμια σύμπραξη. Περιέγραψε τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνεται το Σχέδιο Δράσης του OGP Local, με σαφές χρονοδιάγραμμα, δείκτες παρακολούθησης και μηχανισμούς αξιολόγησης.

Στη συνέχεια, η κ. Σοφία Μακέδου, στέλεχος του Γραφείου Αντιμετώπισης Ενεργειακής Φτώχειας του Δήμου Αθηναίων, παρουσίασε την τρέχουσα κατάσταση και τις πρωτοβουλίες που έχουν ήδη αναληφθεί. Εξήγησε πώς, από την ίδρυση του Γραφείου τον Μάιο του 2024 έως και σήμερα, έχουν καταγραφεί περίπου 500 νοικοκυριά που πληρούν τα κριτήρια ενεργειακής φτώχειας μέσω ερωτηματολογίων σε συνεργασία με το πρόγραμμα «Βιώσιμη Πόλη» και το ΕΜΠ. Στη συνέχεια, αναφέρθηκε στην απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Ιανουαρίου 2025, που παρέχει πλήρη απαλλαγή από τα δημοτικά τέλη σε ευάλωτα νοικοκυριά, καθώς και δωρεάν έκδοση Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης για παρεμβάσεις εξοικονόμησης. Ανακοίνωσε δε ότι για το 2026 προγραμματίζεται πιλοτικό πρόγραμμα αντικατάστασης ενεργοβόρων ηλεκτρικών συσκευών, σε συνεργασία με ιδιωτικούς φορείς, που θα προσφέρουν εκπτώσεις και χορηγίες.

Έπειτα, απηύθυνε ένα σύντομο χαιρετισμό η κ. Βασιλική Μπάρκα, Εντεταλμένη Δημοτική Σύμβουλος Δημοτικής Αποκέντρωσης και Ενδυνάμωσης Κοινοτήτων. Στο χαιρετισμό της, η κ. Μπάρκα τόνισε πόσο κρίσιμο είναι να δημιουργηθούν δίαυλοι επικοινωνίας και συνεργασίας ανάμεσα στις δημοτικές υπηρεσίες και την κοινωνία των πολιτών, επισημαίνοντας την επικέντρωση της δημοτικής αρχής σε διαδικασίες συμμετοχικής δημοκρατίας για τη λήψη αποφάσεων «από κάτω προς τα πάνω» και την αναγκαιότητα του να λαμβάνονται συλλογικά αποφάσεις με τη συνεργασία των δημοτών και των φορέων της κοινωνίας των πολιτών.

Κατόπιν, ο κ. Αλέξανδρος Μελίδης, Γενικός Διευθυντής του Οργανισμού Ανοιχτών Τεχνολογιών ΕΕΛΛΑΚ και σημείο επαφής της κοινωνίας των πολιτών στο OGP Local, έθεσε την ατζέντα: κάθε συμμετέχων φορέας ή πολίτης, όφειλε να καταθέσει προτάσεις για μια μετρήσιμη, υλοποιήσιμη δέσμευση εντός δύο ετών, η οποία θα ενίσχυε το πλαίσιο δράσης του Δήμου για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας και τη διεύρυνση της ενεργειακής δημοκρατίας στην πόλη. Το κριτήριο αξιολόγησης περιλάμβανε την εφικτότητα με βάση τους διαθέσιμους πόρους και το αναμενόμενο κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό όφελος.

Την αρχή έκανε το Σημείο Επαφής του Δήμου Αθηναίων για το OGP Local, κ. Ιωάννης Φύτρος, αναδεικνύοντας την ανάγκη να εμπλουτιστεί και να επεκταθεί η λειτουργία της ήδη υπάρχουσας ψηφιακής πλατφόρμας του Γραφείου Αντιμετώπισης Ενεργειακής Φτώχειας, λαμβάνοντας υπόψιν πως επί του παρόντος παρέχει ένα απολύτως στοιχειώδες πληροφοριακό υλικό. Η πλατφόρμα θα λειτουργεί ως ενιαίο σημείο επαφής για την υποβολή αιτημάτων βοήθειας, την παρακολούθηση της πορείας επιδοτήσεων και την ενημέρωση για διαθέσιμα προγράμματα. Θα περιλαμβάνει επίσης ένα εργαλείο αξιολόγησης αυτοδιαγνωστικού τύπου, το οποίο θα επιτρέπει στους χρήστες να κατανοούν αμέσως αν πληρούν τα κριτήρια ευαλωτότητας και ποιες δράσεις μπορούν να αξιοποιήσουν αν είναι δικαιούχοι.

Η Ενεργειακή Κοινότητα «Υπερίων», εκπροσωπούμενη από τον κ. Τάκη Γρηγορίου, κατέθεσε πρόταση για την ανάπτυξη μοντέλου συνεταιριστικού φωτοβολταϊκού συμψηφισμού με τη σύμπραξη δήμου και ενεργειακών κοινοτήτων: με εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών σε στέγες δημοτικών κτηρίων, όπου το παραγόμενο ρεύμα θα καλύπτει τις ενεργειακές ανάγκες των ίδιων των κτηρίων αλλά και θα διανέμεται σε ευάλωτες οικογένειες χωρίς κόστος. Παράλληλα, η πρόταση περιλάμβανε εκπαιδευτικές δράσεις για την εξοικείωση των πολιτών με την τεχνολογία των ανανεώσιμων πηγών, καθώς και συνεργασία με ενεργειακούς συνεταιρισμούς άλλων ευρωπαϊκών πόλεων για ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών.

Η «εμβληματική δράση JustReDI», εκπροσωπούμενη από τον κ. Σεβαστιανό Μοιρασγεντή, διευθυντή ερευνών σε θέματα πολιτικών αντιμετώπισης κλιματικής αλλαγής του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, πρότεινε τη δημιουργία μίας ενιαίας, φιλικής προς τον χρήστη ψηφιακής πύλης για την ενεργειακή ευαλωτότητα, εν είδει ενός «one-stop shop», που θα στοχεύει αφενός να απλοποιήσει τη διαδικασία πληροφόρησης και υποβολής αιτημάτων από τα νοικοκυριά και τους φορείς, αφετέρου να αποτελέσει κόμβο συντονισμού όλων των δράσεων και χρηματοδοτικών εργαλείων που προσφέρει ο Δήμος Αθηναίων ή άλλοι δημόσιοι και ιδιωτικοί εταίροι με κοινό παρονομαστή την ενεργειακή ευαλωτότητα. Αν και αναγνωρίστηκε η δυσκολία στην υλοποίηση ενός τέτοιου εγχειρήματος, εντούτοις οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ότι ο αντίκτυπος μιας τέτοιας υλοποίησης θα ήταν επίσης μεγάλος.

Σε αυτό το σημείο αναδείχθηκε επίσης η αξία της αντιμετώπισης της ενεργειακής ευαλωτότητας των σχολικών μονάδων, ιδιαίτερα σε όρους θέρμανσης το χειμώνα και δροσισμού το καλοκαίρι. Μάλιστα, έγινε αναφορά και στη συμμετοχή του Δήμου Αθηναίων στο Youth Climate Action Fund (YCAF), ένα πρόγραμμα που ενισχύει τη συμμετοχή των νέων στη διαμόρφωση και υλοποίηση λύσεων για την κλιματική αλλαγή. Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος απευθύνθηκε πρόσκληση σε νέους 15-24 ετών να προτείνουν και να υλοποιήσουν δικές τους δράσεις για την κλιματική αλλαγή με την υποστήριξη του Δήμου. Αναφέρθηκε πως το κυριότερο πρόβλημα που αναδείχθηκε μέσα από τις προτάσεις των συμμετεχόντων σε αυτό το πρόγραμμα, ήταν η έλλειψη επαρκούς θέρμανσης το χειμώνα και -ακόμα πιο εμφατικά- η έλλειψη επαρκούς δροσισμού το καλοκαίρι, τόσο εντός όσο και εκτός των σχολικών αιθουσών. Ενδεικτικά, μια σειρά από προτάσεις που κατατέθηκαν προς αυτή την κατεύθυνση ήταν η δημιουργία «ζωνών σκίασης» με μέτρα όπως η τοποθέτηση περσίδων ή κουρτινών, στεγάστρων κ.λπ. αλλά και δενδροφυτεύσεις εντός των σχολείων. Συνεπώς, μια σειρά στοχευμένων παρεμβάσεων στα σχολεία όχι μόνο θα αντιμετώπιζε αυτό το ζήτημα αλλά και θα μπορούσε επίσης να αξιοποιηθεί για εκπαιδευτικούς σκοπούς, ενισχύοντας την περιβαλλοντική συνείδηση και ενημέρωση των μαθητών και διαχέοντας την ενημέρωση γύρω από την εφαρμογή καλών πρακτικών αντιμετώπισης της ενεργειακής ευαλωτότητας στη μαθητική κοινότητα και εν γένει στην κοινωνία.

Η πρόταση που υποβλήθηκε από τον Κόμβο Κλιματικής Αλλαγής (Climate Change Hub), εκπροσωπούμενου από τη γενική συντονίστρια του κόμβου κ. Βασιλική Μαλτάσογλου, πρότεινε τη δημιουργία τοπικών «Ενεργειακών Κόμβων» σε επίπεδο γειτονιάς. Κάθε κόμβος θα στεγαζόταν σε δημοτικά ή σχολικά κτίρια και, με τη συμμετοχή εθελοντικών ομάδων, και συλλογικοτήτων, θα διοργάνωνε ενημερωτικά εργαστήρια για τεχνικές εξοικονόμησης ενέργειας, ενώ παράλληλα θα αναλάμβανε τη χαρτογράφηση των νοικοκυριών που αντιμετωπίζουν ενεργειακή φτώχεια. Η ιδέα του κόμβου στηρίζεται στο μοντέλο «συμμετοχικής μάθησης», όπου οι ίδιοι οι κάτοικοι αναλαμβάνουν ρόλο «πολλαπλασιαστή» της πληροφορίας και κινητοποιούν τοπικούς πόρους. Η εν λόγω πρόταση αξιολογήθηκε ως μέσης εφικτότητας, με τον αντίστοιχο αντίκτυπο να είναι μεσαίος προς μεγάλος, ανάλογα με τα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα που θα είχε μια επιτυχημένη εφαρμογή μιας τέτοιας πρότασης, σε όρους ενίσχυσης της συμμετοχικότητας σε επίπεδο γειτονιάς.

Η πρόταση περί δημιουργίας μιας ενεργειακής κοινότητας από το δήμο ή, εναλλακτικά, της σύμπραξης του δήμου με υπάρχουσες ενεργειακές κοινότητες επεκτάθηκε στη διάρκεια του εργαστηρίου από τον κ. Γιάννη Παπακώστα, μέλος της ενεργειακής κοινότητας Solarity. Η πρόταση αυτή είχε δύο σκέλη: αφενός με την επιδότηση νοικοκυριών για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στις στέγες τους, αφετέρου με την εγκατάσταση σταθμών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων, οι οποίοι θα τροφοδοτούνται αποκλειστικά από ηλεκτρική ενέργεια παραγόμενη στις κοινοτικές φωτοβολταϊκές μονάδες. Με αυτόν τον τρόπο θα ενισχύεται η βιώσιμη, αποκεντρωμένη και οικονομικά δίκαιη παροχή ρεύματος για όλους τους δημότες. Σε αυτό το σημείο αναφέρθηκε και η δημιουργία ενός δικτύου 50 σταθμών φόρτισης ηλεκτρικών ποδηλάτων ή scooters προς ενοικίαση, με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση που προέρχεται από το πρόγραμμα Smart Cities (Υποέργο 4: Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Μικροκινητικότητας και Σταθμών Φόρτισης). Οι σταθμοί αυτοί προγραμματίζονται να καταμεριστούν στις δημοτικές κοινότητες (όχι μόνο στα τουριστικά σημεία). Ωστόσο, σχολιάστηκε επίσης πως χρειάζεται να εξασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα αυτού του εγχειρήματος. Λαμβάνοντας υπόψιν και την αυξανόμενη χρήση ηλεκτρικών οχημάτων, παρά το γεγονός ότι μέχρι σήμερα η χρήση των σταθμών φόρτισης είναι δωρεάν, ο Δήμος αργά ή γρήγορα θα οδηγηθεί στο να εισάγει χρεώσεις για τη φόρτιση ηλεκτρικών οχημάτων. Η σύμπραξη του Δήμου με ενεργειακές κοινότητες ή/και η χρήση φωτοβολταϊκών μονάδων από το Δήμο θα εξασφαλίσει ότι το κόστος λειτουργίας των σταθμών φόρτισης θα είναι πιο βιώσιμο και το τυχόν αντίτιμο για τη χρήση τους από τους πολίτες θα είναι πιο δίκαιο.

Σε αυτό το σημείο σημειώθηκε επίσης από την προϊσταμένη του τμήματος Στρατηγικού Σχεδιασμού και Προγραμματισμού, κ. Αναστασία Δουρούμη, η έλλειψη δεδομένων για την κατανάλωση ρεύματος από δημοτικά κτήρια. Προς αυτή την κατεύθυνση προτάθηκε η εγκατάσταση έξυπνων μετρητών σε όλα τα δημοτικά κτήρια και σχολεία, με συγκέντρωση και διάθεση των αντίστοιχων μετρήσεων σε πραγματικό χρόνο υπό τη μορφή ανοικτών δεδομένων, δίνοντας τη δυνατότητα σε πολίτες, ερευνητές και ΜΚΟ να παρακολουθούν, να αναλύουν και να βελτιστοποιούν την ενεργειακή αποδοτικότητα των δημοτικών υποδομών.

Επιπροσθέτως, ως απαραίτητο συμπλήρωμα στις τοπικές παρεμβάσεις, ετέθη η ανάγκη διαμόρφωσης διεκδικητικού πλαισίου σε επίπεδο ΚΕΔΕ, κεντρικής κυβέρνησης και Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ενδεικτικά, αναφέρεται η πρόταση της κ. Βασιλικής Μπάρκα, Εντεταλμένης Δημοτικής Συμβούλου Δημοτικής Αποκέντρωσης και Ενδυνάμωσης Κοινοτήτων, για την απόδοση αρμοδιοτήτων και πόρων στους δήμους ώστε να λειτουργούν ως φορείς κοινωνικής κατοικίας, στα πρότυπα του -κατηργημένου πλέον- Οργανισμού Κοινωνικής Κατοικίας (ΟΕΚ).

Γενικότερα προς την κατεύθυνση αντιμετώπισης της ενεργειακής ευαλωτότητας μέσω στοχευμένων ψηφιακών καμπανιών και δικτύωσης με ευρωπαϊκά δίκτυα ενεργειακών κοινοτήτων, προτάθηκε η διαπραγμάτευση τροποποιήσεων στη νομοθεσία ώστε να διευκολύνεται η άμεση παροχή επιδοτήσεων και φοροαπαλλαγών σε ενεργειακά ευάλωτες κατηγορίες. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ότι όλες οι προτάσεις πρέπει να καταγραφούν αναλυτικά και να αξιολογηθούν με βάση την τεχνική εφικτότητα και το αναμενόμενο κοινωνικό όφελος.

Οι επιμέρους προτάσεις εν συνεχεία αποτυπώθηκαν σε ένα διάγραμμα προτεραιοποίησης με τον οριζόντιο άξονα να απεικονίζει το βαθμό δυσκολίας στην υλοποίηση μιας πρότασης και τον κάθετο άξονα τον δυνητικό αντίκτυπο που θα έχει η πρόταση αν υλοποιηθεί. Ο κάθε συμμετέχων είχε τη δυνατότητα να προκρίνει μόνο μία ιδέα, την οποία θα τοποθετούσε στο κατάλληλο σημείο του διαγράμματος με ένα αυτοκόλλητο σημείωμα (post-it). Έπειτα, τυχόν παρόμοιες ή συμπληρωματικές προτάσεις ομαδοποιήθηκαν και ακολούθησε η διαδικασία του dot voting, όπου κάθε συμμετέχων έλαβε τρεις “κουκίδες” (κόκκινα αυτοκόλλητα) και κλήθηκε να ψηφίσει όποια/ες από τις προτάσεις αξιολογούσε ως πιο σημαντική, ενδιαφέρουσα ή κατάλληλη. Σημειώνεται πως οι συμμετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να μοιράσουν τις “ψήφους” τους όπως ήθελαν, δηλαδή είτε να βάλουν μία κουκκίδα ανά ιδέα ή να βάλουν περισσότερες από μία κουκκίδες στην ίδια ιδέα αν τυχόν ήθελαν να της δώσουν περισσότερο "βάρος".

Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας του dot voting, υπήρξε ισοψηφία ανάμεσα σε δύο συνθέσεις προτάσεων:

• Μια σύνθεση επιμέρους προτάσεων που συνενώθηκαν υπό την πρόταση υλοποίησης του «one-stop shop», ως μια δέσμη μέτρων με μικρή μεν ευκολία αλλά δυνητικά υψηλό αντίκτυπο. Ο συνδυασμός της αναβάθμισης/επέκτασης της πλατφόρμας του ΓΑΕΦ με τη λειτουργικότητα και τις δυνατότητες ενός «one-stop shop» δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μια υλοποίηση που δεν θα είναι απλώς ένα portal ενημέρωσης, αλλά ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης της ενεργειακής ευαλωτότητας, που συνδέει σε πραγματικό χρόνο πολιτικές, πόρους, τεχνολογικές λύσεις και ανατροφοδότηση από τους ίδιους τους πολίτες, διασφαλίζοντας την ταχεία, διαφανή και αποτελεσματική υποστήριξη των πιο ενεργειακά ευάλωτων νοικοκυριών.
• Η πρόταση για τις συμπράξεις μεταξύ Δήμου και ενεργειακών κοινοτήτων περιγράφει ένα ολοκληρωμένο μοντέλο συνεργασίας, στο οποίο ο Δήμος παραχωρεί – είτε δωρεάν είτε με ελάχιστο κόστος – κοινόχρηστους χώρους, όπως ταράτσες σχολείων και δημοτικών κτηρίων, προκειμένου οι συνεργαζόμενες ενεργειακές κοινότητες να εγκαταστήσουν φωτοβολταϊκά συστήματα προς όφελος των πιο ευάλωτων νοικοκυριών. Στόχος είναι, αρχικά, η προτεραιοποίηση των σπιτιών που πλήττονται από ενεργειακή φτώχεια, εξασφαλίζοντας ότι η παραγόμενη ενέργεια θα καλύπτει άμεσα τις ανάγκες τους, ενώ παράλληλα μέρος της θα διοχετεύεται σε δημόσιες υποδομές, όπως σχολεία, ενισχύοντας την ενεργειακή τους αυτονομία Η χρηματοδότηση των εγκαταστάσεων θα αναλαμβάνεται είτε από τις ενεργειακές κοινότητες είτε από το Δήμο, με δυνατότητα συνδυασμένης αξιοποίησης ευρωπαϊκών και εθνικών προγραμμάτων επιδότησης, ενώ οι κοινότητες θα παρέχουν και την τεχνική υποστήριξη για την προμήθεια, την εγκατάσταση και τη συντήρηση των συστημάτων. Μέσω αυτού του «win-win» μοντέλου, ο Δήμος διασφαλίζει φθηνότερη ενέργεια για τις δημοτικές υπηρεσίες και ενισχύει την πρόσβαση των ευάλωτων πολιτών σε καθαρή και προσιτή ηλεκτρική ενέργεια, ενώ οι ενεργειακές κοινότητες αποκτούν σταθερό πεδίο δράσης και βιώσιμο επιχειρησιακό μοντέλο. Ταυτόχρονα, αναγνωρίζεται η ανάγκη κατοχύρωσης ενός σαφούς νομικού πλαισίου που θα επιτρέπει μακροχρόνιες παραχωρήσεις δημοτικής περιουσίας και απλοποιημένες αδειοδοτήσεις για τις κοινοτικές εγκαταστάσεις. Όπως επισημάνθηκε από τους συμμετέχοντες, χρειάζονται πρόσθετες ρυθμίσεις ώστε το μοντέλο να επεκταθεί γρήγορα σε πολλαπλά κτίρια και γειτονιές, διασφαλίζοντας τη νομική σταθερότητα των επενδύσεων. Τέλος, το σχήμα αυτό έχει ήδη αξιολογηθεί ως τεχνικά εφικτό, αφού οι κύριες προκλήσεις αφορούν κυρίως την πολιτική βούληση και τη συνεργασία με τις αρμόδιες διευθύνσεις του Δήμου, ενώ υπολογίζεται ότι με κατάλληλη κλιμάκωση μπορεί να επιφέρει σημαντικές οικονομίες κλίμακας, καλύπτοντας χιλιάδες νοικοκυριά και μειώνοντας δραστικά το ενεργειακό κόστος των σχολείων και των κοινωνικών δομών. Αυτή η δυναμική σύμπραξη, λοιπόν, αναδείχτηκε ως μία από τις πλέον καινοτόμες δράσεις στο πλαίσιο του εργαστηρίου.

Στο κλείσιμο του εργαστηρίου απηύθυνε ένα σύντομο χαιρετισμό ο κ. Νικόλαος Λαλιώτης, Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Αθήνα 984 και Εντεταλμένος Δημοτικός Σύμβουλος Εθελοντισμού και Κοινωνίας των Πολιτών. Ο κ. Λαλιώτης υπογράμμισε, από την πλευρά του, τη σημασία της τοπικής συμμετοχής, αλλά και της επικοινωνίας αυτής της «νέας αντίληψης παραγωγής πολιτικής και λήψης αποφάσεων» και ευχαρίστησε τα μέλη των οργανώσεων που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του Δήμου.

Δείτε το βίντεο του θεματικού εργαστηρίου

Στο πλαίσιο της διαδικασίας συνδιαμόρφωσης του Σχεδίου Δράσης του Δήμου Αθηναίων για τη συμμετοχή του στην πρωτοβουλία OGP Local (Open Government Partnership), πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 17 Μαΐου στο Σεράφειο το θεματικό εργαστήριο με τίτλο «Στέγαση και Βιώσιμη Ανάπτυξη», όπου εκπρόσωποι οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, πολίτες, στελέχη και αιρετοί του Δήμου, συζήτησαν και διαμόρφωσαν προτάσεις δράσεων για την αντιμετώπιση του στεγαστικού ζητήματος στο Δήμο Αθηναίων στο πλαίσιο του OGP Local.

Το θεματικό εργαστήριο “Στέγαση και Βιώσιμη Ανάπτυξη” ξεκίνησε με μια σύντομη εισαγωγή στις αρχές και τη σημασία της πρωτοβουλίας OGP Local από τον κ. Ιωάννη Φύτρο, σημείο επαφής του Δήμου Αθηναίων για το OGP Local και συντονιστή της Ομάδας Εργασίας για το OGP Local, ο οποίος τόνισε τη σημασία της ανοικτής διακυβέρνησης, της διαφάνειας, της λογοδοσίας και της ενεργού συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών. Εν συνεχεία, ο κ. Λάζαρος Πετρομελίδης, σύμβουλος Γραφείου Δημάρχου για πολιτικές στέγης, ανέλαβε να φωτίσει τα κρίσιμα κενά στην τρέχουσα στεγαστική πραγματικότητα της πόλης, επισημαίνοντας ότι η έλλειψη συντονισμένης καταγραφής και αξιοποίησης των διαθέσιμων κατοικιών εμποδίζει κάθε στοχευμένη πολιτική παρέμβαση. Ανέφερε επιμέρους προσπάθειες και πρωτοβουλίες του Δήμου Αθηναίων στον τομέα της στέγασης, ενώ κατέληξε καλώντας όλα τα θεσμικά όργανα —και την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδος— να επανεξετάσουν το ρόλο τους στην παραγωγή και ανακαίνιση κατοικιών, επαναφέροντας στον δημόσιο διάλογο την ιδέα της κοινωνικής κατοικίας ως δικαίωμα και ηθική υποχρέωση της τοπικής αυτοδιοίκησης. Τέλος, η Διεύθυνση Στρατηγικού Σχεδιασμού ενημέρωσε πως η στέγαση έχει συμπεριληφθεί στο Στρατηγικό Σχέδιο του Δήμου το οποίο εκπονείται την στιγμή αυτή και τα αποτελέσματα του εργαστηρίου θα βοηθήσουν στον εμπλουτισμό του.

Περνώντας στο κύριο μέρος του εργαστηρίου, υπό την καθοδήγηση του κ. Αλέξανδρου Μελίδη, Γενικού Διευθυντή του Οργανισμού Ανοιχτών Τεχνολογιών ΕΕΛΛΑΚ και σημείου επαφής της κοινωνίας των πολιτών στο OGP Local, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να καταθέσουν τη δική τους πρόταση δράσης, να την συνοψίσουν σε έναν σύντομο τίτλο, και να τη σκεφτούν ως προς δύο άξονες: την εφικτότητα υλοποίησης εντός διετίας και τον δυνητικό αντίκτυπο στην κατάσταση της στέγης. Οι ιδέες αυτές τοποθετούνταν πάνω σε ένα διάγραμμα προτεραιοποίησης, με τον οριζόντιο άξονα να απεικονίζει το βαθμό δυσκολίας στην υλοποίηση μιας πρότασης εντός της διετίας και τον κάθετο άξονα τον δυνητικό αντίκτυπο που θα έχει η πρόταση αν υλοποιηθεί. Ο κάθε συμμετέχων είχε τη δυνατότητα να προκρίνει μόνο μία ιδέα, την οποία θα τοποθετούσε στο κατάλληλο σημείο του διαγράμματος με ένα αυτοκόλλητο σημείωμα (post-it).

Η πρώτη πρόταση κατατέθηκε από την κ. Τόνια Κατερίνη από την Ενωτική Πρωτοβουλία κατά των Πλειστηριασμών, και αφορούσε στη θεσμοθέτηση από το Δήμο Αθηναίων ενός συστήματος καταγραφής του αιτήματος στέγης, μέσω της δημιουργίας πλατφόρμας και ενημερωτικής καμπάνιας, όπου κάθε πολίτης θα δηλώνει την ανάγκη του για κατοικία (άμεση ή μελλοντική), με παραμέτρους όπως το εισόδημα και ο τύπος στέγασης που επιθυμεί. Με αυτόν τον τρόπο ο δήμος θα αποκτούσε αξιόπιστα δεδομένα για το εύρος και τα χαρακτηριστικά της στεγαστικής πίεσης στην πόλη, διευκολύνοντας τον σχεδιασμό στοχευμένων πολιτικών και την προτεραιοποίηση δράσεων κοινωνικής στέγης. Ο αντίκτυπος αυτής της πρότασης αξιολογήθηκε ως δυνητικά υψηλός, όπως και η εφικτότητα.

Στη συνέχεια η κ. Μαριανέλλα Κλώκα, εκπροσωπώντας το Ελληνικό Δίκτυο για το Δικαίωμα στη Στέγη και την Κατοικία και το μη κερδοσκοπικό σωματείο Praksis, πρότεινε τη δημιουργία ενός «κοινωνικού δικτύου ιδιοκτητών», περιγράφοντας την ανάπτυξη μιας ψηφιακής πλατφόρμας όπου όσοι διαθέτουν ακίνητα προς εκμίσθωση θα μπορούν να εγγράφονται, να δηλώνουν τη διαθεσιμότητα περιουσίας τους (υποαπασχολούμενων ή κενών χώρων) και να συνδέονται με οργανισμούς ή φορείς κοινωνικής στέγασης. Παράλληλα, θα ενθαρρύνονται με φορολογικά κίνητρα και επιδοτήσεις για την παροχή οικονομικά προσιτής στέγης σε ευάλωτες ομάδες, επιτυγχάνοντας έτσι την αξιοποίηση του υπάρχοντος αποθέματος ακινήτων υπέρ της κάλυψης του κοινωνικού στεγαστικού αιτήματος και τη δημιουργία συνεργειών μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Σε αυτό το σημείο συμπλήρωσε ο κ. Πετρομελίδης πως στο παρελθόν είχε εφαρμοστεί μια παρόμοια πρακτική, επισημαίνοντας ότι μεταξύ 2012 και 2014 ο Δήμος Αθηναίων είχε φτάσει να διαχειρίζεται λίγες δεκάδες διαμερίσματα, τα οποία παραχωρούσαν οι ιδιοκτήτες ως χρησιδάνειο ώστε να αποφύγουν τα αυξημένα λειτουργικά έξοδα (π.χ. λογαριασμούς ΔΕΚΟ) και η Διεύθυνση Κοινωνικής Αλληλεγγύης διαχειριζόταν αυτές τις κατοικίες. Στη συνέχεια όμως, καθώς ανέβαιναν οι τιμές των ενοικίων, το ενδιαφέρον σταδιακά υποχώρησε. Από την άλλη, τονίστηκε ότι υπάρχει και μια κατηγορία ιδιοκτητών που ενδιαφέρεται πρωτίστως για την αξιοπιστία και τη συνέπεια των ενοικιαστών – ακόμα περισσότερο, λέχθηκε, και από το ίδιο το ύψος του μισθώματος – και ότι σε τέτοιες περιπτώσεις ο Δήμος θα μπορούσε ενδεχομένως να αναλάβει ρόλο εγγυητή, διασφαλίζοντας την τήρηση των όρων μίσθωσης και ενισχύοντας την εμπιστοσύνη μεταξύ ιδιοκτητών και ενοικιαστών. Ο κ. Τάσος Υφαντής, εκπρόσωπος των Γιατρών του Κόσμου, εκτίμησε πως το 50% των ατόμων που μένουν στο Υπνωτήριο του φορέα θα μπορούσαν να μην είναι εκεί, εφόσον υπήρχαν διαθέσιμα σπίτια στα οποία θα μπορούσαν να ζήσουν.

Η επόμενη πρόταση, που κατατέθηκε από την κ. Μαριτίνα Ηλιάδη, εξωτερική ερευνήτρια στο CoHab και διδακτορική ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, αφορούσε το “ξεκλείδωμα γης” από το Δήμο, μέσω της σύστασης «τράπεζας γης». Συγκεκριμένα, προτάθηκε σε διάστημα δύο ετών να δημιουργηθεί αρχικά ένα μητρώο και χάρτης εγκαταλελειμμένων ή διαθέσιμων εκτάσεων (ιδιοκτησίας Δήμου ή ιδιωτών), αξιοποιώντας ακόμη και μεγάλες αστικές εκτάσεις όπως ο Ελαιώνας. Μετά την καταγραφή, ο Δήμος θα αναλάβει ενεργό ρόλο, όχι μόνο ως «facilitator» αλλά και ως κύριος developer, συμπεριλαμβάνοντας – όπου απαιτείται – και τη διαδικασία απαλλοτριώσεων, ώστε η διαχείριση της γης (είτε με κοινωνικές κατοικίες είτε με απόδοση ελεύθερου χώρου σε γειτονιές που είναι επιβαρυμένες) να ενταχθεί στο στρατηγικό σχέδιό του και να ενισχυθεί η βιωσιμότητα των γειτονιών. Πρόκειται για μια στρατηγική παρέμβαση που κρίθηκε ότι θα είχε δυνητικά πολύ υψηλό αντίκτυπο, αν και μικρή εφικτότητα λόγω της συνθετότητας στην υλοποίηση και των πόρων που θα απαιτούσε κάτι τέτοιο.

Εν συνεχεία η κ. Μαρία Πετεινάκη, μέλος της ομάδας ACAN (Architects Climate Action Network) και της ομάδας “Γειτονιές για το δικαίωμα στην στέγη”, πρότεινε να θεσπιστεί από το Δημοτικό Συμβούλιο απαγόρευση μετατροπής ολόκληρων κτιρίων, είτε με χρήση κατοικίας είτε άλλης χρήσης, σε τουριστικά καταλύματα (π.χ. Airbnb), ιδίως στο κέντρο της Αθήνας όπου παρατηρείται κορεσμός – ενδεικτικά αναφέρθηκαν τα Εξάρχεια, για παράδειγμα, όπου ο αριθμός ξενοδοχείων αυξήθηκε εκθετικά σε σύντομο χρονικό διάστημα, ενώ αντίστοιχη επέκταση συμβαίνει και στο “Ιστορικό Τρίγωνο”. Επιδιώκεται έτσι η διατήρηση του κτηριακού δυναμικού για μόνιμη κατοικία και άλλες χρήσεις, χωρίς να απαιτούνται επιπλέον πόροι από το Δήμο, καθώς πρόκειται για πολιτική απόφαση που δεν επιβαρύνει τον προϋπολογισμό και μπορεί να εφαρμοστεί μέσω της ρύθμισης των χρήσεων γης και των αδειοδοτήσεων από το Δημοτικό Συμβούλιο.

Κατόπιν το λόγο πήρε η κ. Κατερίνα Φλέσσα, εκπροσωπώντας την Ενωτική Πρωτοβουλία κατά των Πλειστηριασμών. Κατά την εισήγησή της υπογράμμισε την ανάγκη να απαγορευτούν οι πλειστηριασμοί κατοικιών ή, τουλάχιστον, να παρεμβαίνει ενεργά ο Δήμος ως υποστηρικτικός «αρωγός» των δημοτών που κινδυνεύουν να χάσουν το σπίτι τους. Επεσήμανε ότι σήμερα ο πολίτης νιώθει αναξιοπαθούντας απέναντι στις τράπεζες και τα funds, χωρίς να έχει την παραμικρή διαπραγματευτική ικανότητα ή πληροφόρηση για τα δικαιώματά του, και ότι αυτή η «αίσθηση εγκατάλειψης» του στερεί την πρόσβαση σε στοιχειώδη στήριξη. Ως παράδειγμα τέθηκε το -κλειστό πλέον- Κέντρο Ενημέρωσης για Πλειστηριασμούς το οποίο παρείχε πολύτιμη καθοδήγηση σε ενδιαφερόμενους. Προτάθηκε έτσι η επαναλειτουργία ανάλογων, αποκεντρωμένων κέντρων ενημέρωσης εντός των γειτονιών, σε συνεργασία με κινήσεις κατά των πλειστηριασμών που αναλαμβάνουν την εκπαίδευση προσωπικού, ώστε ο Δήμος να εγγυηθεί την πρόσβαση σε έγκαιρη νομική και κοινωνική βοήθεια.

Ακολούθησε η κ. Κωνσταντίνα Θεοδώρου από την ομάδα CoHab, προτείνοντας την εκπόνηση ενός επιχειρηματικού σχεδίου για πιλοτικό έργο συνεταιριστικής κατοικίας, στο οποίο ο Δήμος θα παραχωρούσε ακίνητο δικό του ή σε συνεργασία με ιδιώτες για μακροχρόνια χρήση από τα μέλη του συνεταιρισμού. Ως παράδειγμα αναφέρθηκε η πρακτική του Δήμου Βαρκελώνης, όπου λειτουργεί σχετικό γραφείο και επιτροπή συνεταιριστικής στέγασης που υποστηρίζουν τέτοια έργα είτε μέσω μακροχρόνιας παραχώρησης γης είτε με συνεργασία με ιδιώτες που διαθέτουν γη, ενώ ο δήμος παρέχει εγγυήσεις και διευκολύνσεις χρηματοδότησης, προσφέροντας συνολική στήριξη στη βιωσιμότητα των συνεταιρισμών.

Στη συνέχεια ο κ. Παναγιώτης Προβατάς, εκπροσωπώντας την ProΝούς AMKE, πρότεινε με τη σειρά του την καταγραφή όλων των εγκαταλελειμμένων ή παραμελημένων κτιρίων, ιδίως εκείνων με διατηρητέο καθεστώς, συνοδεύοντας τη λίστα με χάρτη που θα αποτυπώνει ιδιοκτησία, τρέχουσα χρήση (ή εγκατάλειψη) και γεωγραφική θέση, με έμφαση σε κορεσμένες περιοχές όπως η Κυψέλη. Στη φάση αυτή η νεολαία της πόλης – φοιτητές αρχιτεκτονικής, τοπογράφοι, περιβαλλοντολόγοι και μαθητές – θα εκπαιδευτούν σε μεθόδους επιτόπιας έρευνας και αξιολόγησης, ώστε να διαμορφώσουν συγκεκριμένες προτάσεις επανάχρησης: από κοινοτικούς χώρους και κέντρα νεότητας μέχρι πρότυπες στέγες για ευάλωτες ομάδες. Μετά την καταγραφή και την εκπόνηση των μελετών, οι νέοι θα αξιολογήσουν συλλογικά τις εναλλακτικές χρήσεις και, σε συνεργασία με το Δήμο, θα προωθηθούν οι πλέον ώριμες ιδέες, ενισχύοντας την κοινωνική συνευθύνη και την ενεργό συμμετοχή της νεολαίας στη διαμόρφωση του αστικού τοπίου.

Η επόμενη πρόταση κατατέθηκε από την κ. Ορσαλία Παπαδημητρίου, εκπρόσωπο της οργάνωσης Mazi Housing Project, η οποία ανέδειξε τους πρόσφυγες ως μια ευάλωτη κοινωνική ομάδα που αντιμετωπίζει πρόσθετες προκλήσεις στην αναζήτηση στέγης. Ενδεικτικά, ανέφερε πως σε πρόσφατη αναζήτηση στέγης για οκτώ πρόσφυγες, πάνω από 50 διαμερίσματα απάντησαν αρνητικά λόγω προτίμησης ημεδαπών ενοικιαστών. Πρότεινε λοιπόν τη δημιουργία ενός μητρώου ιδιοκτητών με κενά ακίνητα, στο οποίο ο Δήμος θα παρεμβαίνει ως εγγυητής, διασφαλίζοντας τόσο την εύρεση κατοικίας για ευάλωτες ομάδες όπως οι πρόσφυγες όσο και την τήρηση όλων των συμφωνημένων όρων· με αυτόν τον τρόπο, πέρα από την αποτελεσματική διασύνδεση προσφοράς και ζήτησης, ενισχύεται η πρόσβαση των προσφύγων σε στέγη και ταυτόχρονα αντιμετωπίζεται η ξενοφοβία και οι διακρίσεις.

Έπειτα το λόγο έλαβε η κ. Μαρία Καρρά, συνιδρύτρια της Emfasis ΑΜΚΕ, μέλος στο Ελληνικό Δίκτυο για το Δικαίωμα στη Στέγη και την Κατοικία και εκπρόσωπος της FEANTSA στην Ελλάδα, η οποία υπογράμμισε την αξία των κοινωνικών συνελεύσεων σε επίπεδο γειτονιάς, σε μορφή “deliberative mini-publics”, ως εργαλείο ενσωμάτωσης των κατοίκων στις διαδικασίες διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους σε κοινοτικούς χώρους, στέγη και περιβάλλον. Προς αυτή την κατεύθυνση πρότεινε τη συγκρότηση και εκπαίδευση τοπικών «ομότιμων» που, αφού εκπαιδευτούν από ειδικούς, θα διαχέουν αυτές τις πληροφορίες στις τοπικές κοινωνίες επιδιώκοντας την οργάνωση και τη διεκδίκηση μέσω συλλογικών δράσεων. Έτσι, η γειτονιά αναλαμβάνει ουσιαστικά την ευθύνη τόσο της κατανόησης των προβλημάτων όσο και της διαμόρφωσης λύσεων, με ένα πλάνο ωρίμανσης του μοντέλου διάρκειας περίπου δύο ετών πριν την πλήρη εφαρμογή του. Η πρόταση προκάλεσε θετικό διάλογο, όπου υπογραμμίστηκε η σημασία της κινητοποίησης και της ενδυνάμωσης των πολιτών σε επίπεδο γειτονιών, ως βασικών προϋποθέσεων για την επιτυχία συλλογικών διεκδικήσεων.

Η διαδικασία αυτή συνεχίστηκε με την ομαδοποίηση τυχόν παρόμοιων ή συμπληρωματικών προτάσεων, και ακολούθησε η διαδικασία του dot voting, όπου κάθε συμμετέχων έλαβε τρεις “κουκίδες” (κόκκινα αυτοκόλλητα) και κλήθηκε να ψηφίσει όποια από τις προτάσεις αξιολογούσε ως πιο σημαντική. Σημειώνεται πως οι συμμετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να μοιράσουν τις “ψήφους” τους όπως ήθελαν, δηλαδή είτε να βάλουν μία κουκκίδα ανά ιδέα ή να βάλουν περισσότερες από μία κουκκίδες στην ίδια ιδέα αν τυχόν ήθελαν να της δώσουν περισσότερο "βάρος". Το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας αποκάλυψε καθαρά τις προτεραιότητες της ομάδας: Πρώτη σε ψήφους αναδείχθηκε η πρόταση για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος καταγραφής και διαχείρισης της στεγαστικής ζήτησης, σε συνδυασμό με ένα κοινωνικό δίκτυο ιδιοκτητών που διαθέτουν άδεια διαμερίσματα. Η πρόταση αυτή συγκέντρωσε 16 ψήφους, αποτυπώνοντας την πεποίθηση ότι χωρίς πρώτα να χαρτογραφήσουμε τη ζήτηση και την προσφορά, κάθε άλλη πρωτοβουλία κινδυνεύει να μείνει “τυφλή” ως προς τις πραγματικές ανάγκες των πολιτών και τα διαθέσιμα κτίρια.

Η δεύτερη πρόταση, με 12 ψήφους, αφορούσε τη σύσταση “τράπεζας γης” – μια δημόσια υποδομή που θα καταγράφει και θα διαχειρίζεται κτήρια και οικόπεδα, δημόσιου ή ιδιωτικού χαρακτήρα, τα οποία μπορούν να αξιοποιηθούν για προσιτή στέγαση, κοινωνικές υπηρεσίες ή μικτά προγράμματα κατοίκησης. Παρά τη σχετικά υψηλή βαθμολογία της σε δυνητικό αντίκτυπο, κρίθηκε μέτρια εφικτή, δεδομένων των πολύπλοκων νομικών και διοικητικών διαδικασιών για τη μεταφορά ή την κρατική χρήση ιδιωτικής γης.

Ισοβαθμία σημειώθηκε στην τρίτη θέση, με 9 ψήφους, ανάμεσα σε δύο προτάσεις: πρώτον, τη μετατροπή ακινήτων που βγαίνουν σε πλειστηριασμό σε μονάδες κοινωνικής κατοικίας, ώστε να αποτραπούν εξώσεις ευάλωτων νοικοκυριών αλλά και να διασφαλιστεί η συνέχεια της ζωής τους στον ίδιο τόπο· δεύτερον, την εκπόνηση ενός επιχειρηματικού σχεδίου (business plan) για πιλοτικά στεγαστικά προγράμματα, με στόχο την απόδειξη βιωσιμότητας νέων μοντέλων διαχείρισης κατοικίας και την προσέλκυση επενδύσεων ή χρηματοδοτικών εργαλείων. Και οι δύο αυτές ιδέες κρίθηκαν υψηλού δυνητικού αντίκτυπου, ωστόσο έλαβαν μικρότερη βαθμολογία ως προς την εφικτότητα, λόγω των αναγκαίων χρηματοδοτικών πόρων και ρυθμιστικών παρεμβάσεων.

Παράλληλα, στις προτάσεις που καταγράφηκαν αλλά δεν έλαβαν επαρκείς ψήφους για να εισαχθούν στην τελική δέσμευση, συμπεριλαμβάνονταν η συγκρότηση θεματικών κοινωνικών συνελεύσεων, η απαγόρευση της μαζικής μετατροπής ολόκληρων συγκροτημάτων σε τουριστικές κατοικίες, καθώς και η αξιοποίηση εγκαταλειμμένων διατηρητέων κτιρίων για νέους κοινωνικούς χώρους, εκπαίδευση ή προγράμματα απεξάρτησης.

Μετά την ολοκλήρωση της ψηφοφορίας, η πρόταση που επικράτησε για να αποτελέσει δέσμευση στο πλαίσιο του OGP Local αφορά την ανάπτυξη και λειτουργία ψηφιακής πλατφόρμας στην οποία πολίτες με στεγαστικές ανάγκες θα καταγράφουν το αίτημά τους, ενώ ταυτόχρονα ιδιοκτήτες με διαθέσιμα διαμερίσματα θα μπορούν να τα δηλώνουν, δημιουργώντας ένα δυναμικό matchmaking ζήτησης–προσφοράς. Μέσω αυτής της υποδομής, ο Δήμος θα συλλέγει αξιόπιστα στοιχεία για τις πραγματικές στεγαστικές ανάγκες, θα εντοπίζει διαθέσιμα ακίνητα και θα προωθεί την άμεση συμβολή της κοινωνίας των πολιτών στη διαχείριση της κρίσης στέγης.

Το επόμενο βήμα προβλέπει την περαιτέρω επεξεργασία των υποβληθέντων προτάσεων από την Ομάδα Εργασίας, ώστε κάθε δράση να αιτιολογηθεί πλήρως, να αποκτήσει μετρήσιμους δείκτες, ορόσημα και ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα, και να ενσωματωθεί σε ένα συνολικό στρατηγικό όραμα. Το τελικό Σχέδιο Δράσης αναμένεται να υποβληθεί για έγκριση στο Δημοτικό Συμβούλιο έως τα τέλη Ιουλίου 2025, με στόχο να τεθεί άμεσα σε εφαρμογή και να παρακολουθείται διαρκώς μέσα από μηχανισμούς αξιολόγησης και ανατροφοδότησης. Με αυτόν τον τρόπο, ο Δήμος Αθηναίων φιλοδοξεί να προσφέρει πρακτικές λύσεις στη στεγαστική κρίση, αξιοποιώντας τον συλλογικό ρόλο των πολιτών, των οργανώσεων και της τοπικής αυτοδιοίκησης.

 Δείτε το βίντεο του θεματικού εργαστηρίου

Στο πλαίσιο της διαδικασίας συνδιαμόρφωσης του Σχεδίου Δράσης του Δήμου Αθηναίων για τη συμμετοχή του στην πρωτοβουλία OGP Local (Open Government Partnership), πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 18 Μαΐου 2025 στο Σεράφειο Συγκρότημα του Δήμου Αθηναίων το Θεματικό Εργαστήριο με τίτλο «Καθολική Προσβασιμότητα σε φυσικό και ψηφιακό επίπεδο». Στο εν λόγω Θεματικό Εργαστήριο συμμετείχαν εκπρόσωποι οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, πολίτες, στελέχη και αιρετοί του Δήμου, οι οποίοι συζήτησαν και διαμόρφωσαν προτάσεις δράσεων για την ενίσχυση της προσβασιμότητας του Δήμου Αθηναίων στο πλαίσιο του OGP Local.

Τη συνεδρία άνοιξε ο κ. Ιωάννης Φύτρος, στέλεχος του Τμήματος Τεχνολογίας, Πληροφορικής και Επικοινωνιών, Σημείο Επαφής του Δήμου Αθηναίων για το OGP Local και Συντονιστής της Ομάδας Εργασίας για το OGP Local. Ο κ. Φύτρος παρουσίασε το πλαίσιο της Σύμπραξης για την Ανοιχτή Διακυβέρνηση (OGP Local). Αναφέρθηκε στην ένταξη του Δήμου Αθηναίων τον Απρίλιο του 2024, ως πρώτου ελληνικού Δήμου στο OGP Local, στις βασικές αρχές (διαφάνεια, λογοδοσία, συμμετοχή, καινοτομία) και στο περιεχόμενο του Σχεδίου Δράσης, το οποίο περιλαμβάνει έως πέντε δεσμεύσεις, διαβούλευση με την κοινωνία των πολιτών, χρονοδιάγραμμα, δείκτες παρακολούθησης και μηχανισμούς αξιολόγησης. Τόνισε ότι ο Δήμος έχει λάβει παράταση μέχρι τα τέλη Ιουλίου 2025 για την οριστική κατάθεση του σχεδίου, υπενθυμίζοντας τη διαδικασία διαβούλευσης που ολοκληρώθηκε μεταξύ Απριλίου και Μαΐου 2025, καθώς και τα τέσσερα θεματικά εργαστήρια που διοργανώνονται για κάθε δέσμευση.

Στη συνέχεια, απηύθυνε σύντομο χαιρετισμό η κ. Έλενα Μαντζαβίνου, Εντεταλμένη Δημοτική Σύμβουλος Προσβασιμότητας και Πρόεδρος της Ομάδας Εργασίας για την Προσβασιμότητα και τη Συμπερίληψη στον Δήμο Αθηναίων (ΑΔΑ: 6949Ω6Μ-Ζ3Β) . Η κ. Μαντζαβίνου αναφέρθηκε στην ανάγκη καθολικής προσβασιμότητας ως σύνθετου εγχειρήματος, το οποίο απαιτεί τόσο τεχνικές λύσεις όσο και οριζόντιες πολιτικές, με έμφαση σε ανθρωποκεντρικές στρατηγικές. Υπογράμμισε την αξία της Ομάδας Εργασίας για την Προσβασιμότητα και τη Συμπερίληψη στον Δήμο Αθηναίων —ένα διατομεακό όργανο, στο οποίο συμμετέχουν υπάλληλοι από όλους τους τομείς του Δήμου αλλά και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, και η οποία υλοποίησε ήδη το πρόγραμμα «Επτά Προσβάσιμες Διαδρομές» καθώς και μια σειρά από δράσεις τον Μάρτιο – «Μήνας Δράσεων Ευαισθητοποίησης και Εξοικείωσης με την αναπηρία». Παρουσίασε επίσης μελλοντικά σχέδια, όπως τη συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Κινητικότητας και τόνισε τη σημασία της επικοινωνίας και διάχυσης των πληροφοριών για τις δράσεις του OGP Local, προκειμένου να ενισχυθεί η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών.

Στο κύριο μέρος του εργαστηρίου, υπό το συντονισμό του κ. Αλέξανδρου Μελίδη, Γενικού Διευθυντή του Οργανισμού Ανοιχτών Τεχνολογιών ΕΕΛΛΑΚ, έπειτα από έναν σύντομο κύκλο γνωριμίας μεταξύ των συμμετεχόντων, ξεκίνησε η διαδικασία συνδιαμόρφωσης της πρότασης δέσμευσης, η οποία θα ενταχθεί στο Σχέδιο Δράσης για το OGP Local. Οι εκπρόσωποι των φορέων / οργανώσεων κλήθηκαν να καταθέσουν τις προτάσεις τους, λαμβάνοντας υπόψη δύο παραμέτρους: α) την εφικτότητα της πρότασης σε χρονικό διάστημα δύο (2) ετών και β) την επίδρασή της στους τελικούς αποδέκτες. Κάθε εκπρόσωπος κατέθεσε μία πρόσταση, η οποία τοποθετήθηκε στην αντιστοιχη θέση του πίνακα προτεραιοτήτων, ο οποίος ορίζεται από δύο άξονες, σύμφωνα με τις προαναφρθείσες παραμέτρους. Παράλληλα με την κατάθεση των προτάσεων, έγινε και η ομαδοποίηση εκείνων που αλληλοσυμπληρώνονταν.

Στη συνέχεια, παρουσιάζονται εν συντομία οι προτάσεις που κατατέθηκαν:

Η κ. Ελένη Μελισσανίδου, στέλεχος του Τμήματος Στρατηγικού Σχεδιασμού και Προγραμματισμού της Διεύθυνσης Στρατηγικού Σχεδιασμού, Ανθεκτικότητας, Καινοτομίας και Τεκμηρίωσης του Δήμου Αθηναίων, παρουσίασε την πρόταση με τίτλο: “Ψηφιακή Προσβασιμότητα στην Τρίτη Ηλικία”. Η προτεινόμενη δράση θα έχει ως αποδέκτες άτομα τρίτης ηλικίας, μέλη των Λεσχών Φιλίας του Δήμου Αθηναίων, οι οποίοι θα εξοικειωθούν με την ψηφιακή καθημερινότητα. Η εκπαίδευση των ενδιαφερομένων μπορεί να γίνει από το Δίκτυο Εθελοντών του Δήμου Αθηναίων στις εγκαταστάσεις των Λεσχών Φιλίας του Δήμου. Τέθηκαν τα ζητήματα της προσβασιμότητας των Λεσχών Φιλίας και της διαθεσιμότητας του απαιτούμενου εξοπλισμού, παράγοντες που επηρεάζουν την εφικτότητα της πρότασης. Αναφέρθηκε ότι στο παρελθόν έχουν γίνει αντίστοιχα σεμινάρια από τα Κέντρα Διά Βίου Μάθησης. Τέλος, τονίστηκε το θέμα της βιωσιμότητας της δράσης, ώστε να εξασφαλίζεται η διάρκειά της, Η εν λόγω πρόταση αξιολογήθηκε ως αρκετά εφικτή και με δυνητικά υψηλή επίδραση.

Η κ. Λαμπρινή Γυφτοκώστα, Διευθύντρια Δικαιωμάτων του Ανθρώπου & Τεχνητής Νοημοσύνης της “Homo Digitalis”, εμπλούτισε την πρώτη πρόταση, αναφέροντας την αξία μετρητικών στοιχείων στους ωφελούμενους, με σκοπό την εξασφάλιση χρηματοδότησης από σχετικά Προγράμματα. Νωρίτερα είχε αναφερθεί επίσης στη μεγάλη απόκλιση που υπάρχει μεταξύ ψηφιοποίησης υπηρεσιών και ικανοτήτων των πολιτών, προτείνοντας τη δημιουργία ευέλικτων εργαλείων και δράσεων εκπαίδευσης, ώστε να καλυφθεί το ψηφιακό χάσμα.

Ο κ. Βασίλειος Κούτσιανος, Γενικός Γραμματέας της Εθνικής Συνοποσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ), κατέθεσε την πρόταση με τίτλο “Έξυπνες Διαβάσεις”. Οι έξυπνες διαβάσεις θα συμβάλλουν σημαντικά στην ασφαλή διέλευση των πεζών και στη μείωση των τροχαίων ατυχημάτων και δυστυχημάτων. Η υλοποίηση της πρότασης προϋποθέτει τη χαρτογράφηση των υφιστάμενων διαβάσεων και προτεραιοποίηση εκείνων όπου θα τοποθετηθεί έξυπνο σύστημα φωτεινής σήμανσης. Η πρόταση μποροεί να χρηματοδοτηθεί αξιοποιώντας τα Προγράμματα του ΕΣΠΑ. Το αντίκτυπο της πρότασης θα είναι πολύ μεγάλο, όμως η εφικτότητα της υλοποίησης εντός δύο ετών θα εξαρτηθεί από τους φορείς που είναι συναρμόδιοι. Για παράδειγμα, οι φωτεινοί σηματοδότες δεν εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του Δήμου. Επομένως, αυξάνεται ο χρόνος υλοποίησης έξυπνων διαβάσεων στα σημεία με φωτεινούς σηματοδότες. Σημειώθηκε πως στο Δήμο Αθηναίων υλοποιούνται πιλοτικά έξυπνες διαβάσεις σε σχολεία, επομένως, θα μπορούσε να γίνει επέκταση αυτού του έργου.

Η κ. Αικατερίνη Χριστοπούλου, φοιτήτρια του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών του ΕΚΠΑ “Ψηφιακά Μέσα Επικοινωνίας και Περιβάλλοντα Αλληλεπίδρασης”, πρότεινε τη δημιουργία ενός “Διαδρόμου Προσβάσιμων Πεζοδρομίων”, τουλάχιστον εντός του Ιστορικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων. Αυτός ο “διάδρομος” θα απεικονίζει τα προσβάσιμα πεζοδρόμια και τις προρσβάσιμες διαδρομές. Οι τελευταίες θα οδηγούν σε προσβάσιμες στάσεις / προσβάσιμους σταθούς Μέσων Μαζικής Μεταφοράς. Σε αυτό το σημείο αναφέρθηκε από την κ. Ελισσάβετ Μπαργιάννη, στέλεχος του Τμήματος Ανθεκτικότητας και Βιωσιμότητας του Δήμου Αθηναίων, η εκπόνηση σχετικού Σχεδίου Αστικής Προσβασιμότητας (Σ.Α.Π.) που βρίσκεται σε εξέλιξη, που έχει ως στόχο να καταγράψει και να προτεραιοποιήσει αυτά τα δεδομένα ώστε στη συνέχεια να αξιοποιηθούν για την πραγματοποίηση ανάλογων παρεμβάσεων στο Δήμο Αθηναίων.

Η κ. Μαρία Ηλιοπούλου, πρόεδρος του Ελληνικού Συλλόγου για το σύνδρομο Asperger (Ελ.σ.σ.Α.) και Διευθύνουσα Σύμβουλος και Ιδρυτικό Μέλος της οργάνωσης Open Horizons (Ανοιχτοί Ορίζοντες), έχοντας νωρίτερα αναφερθεί στις δράσεις υποστήριξης ατόμων στο φάσμα του αυτισμού μέσα από τον Ελληνικό Σύλλογο για το Σύνδρομο Asperger, και ειδικά το πρόγραμμα Jobs Link για ένταξη στην αγορά εργασίας, ανέδειξε με τη σειρά της την ανάγκη συμπερίληψης και της νευροδιαφορετικότητας ως έναν παράγοντα που χρειάζεται να λαμβάνεται επίσης υπόψιν στο σχεδιασμό ανάλογων δράσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, η σχετική πρόταση που κατέθεσε ήταν η συμπερίληψη ατόμων που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού πάνω σε τρεις άξονες: α) προσβάσιμες διαδρομές, εστιάζοντας στην αποφυγή έντονων αισθητηριακών ερεθισμάτων (π.χ. συνωστισμό, έντονα φώτα, δυνατοί ήχοι κ.λπ.) β) εισαγωγή πρωτοκόλλων υποδοχής ατόμων στο φάσμα του αυτισμού από τις δημοτικές υπηρεσίες, γ) εκπαίδευση – εξοικείωση των δημοτικών υπαλλήλων με τις αντιδράσεις των νευροδιαφορετικών ατόμων. Τα εκπαιδευμένα στελέχη που υποδέχονται κοινό θα μπορούσαν να φέρουν ειδική σήμανση, ώστε τα ενδιαφερόμενα άτομα να απευθύνονται άμεσα στα κατάλληλα στελέχη, Η πρόταση που κατατέθηκε από την κ. Ηλιοπούλου αποτέλεσε επέκταση των προσβάσιμων διαδρομών, τις “Καθολικά Προσβάσιμες Διαδρομές”, συμπεριλαμβάνοντας και τα άτομα στο φάσμα του αυτισμού. Καθοριστικό εργαλείο στην υλοποίηση αυτής της πρότασης αποτελούν οι χάρτες, σε αναλογική ή ψηφιακή μορφή, με τους οποίους ο ενδιαφερόμενος θα μπορεί να εντοπίζει άμεσα τα “ήσυχα σημεία”. Το γεγονός ότι αυτή η προσέγγιση έχει εφαρμοστεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, καθιστά υψηλή την εφικτότητα της πρότασης. Τέθηκε όμως το ζήτημα σύνταξης προδιαγραφών που θα παραμετροποιήσουν το σχεδιασμό των καθολικά προσβάσιμων διαδρομών.

Η κ. Έλενα Μαντζαβίνου, παρουσίασε δύο προτάσεις: α) το “Μητρώο ΑΜΕΑ” και β) την “Πλατφόρμα Προσβασιμότητας”.

Στο Μητρώο ΑΜΕΑ θα καταχωρούν τα άτομα με αναπηρία τα στοιχεία τους, στα οποία θα έχουν πρόσβαση μόνο πιστοποιημένα στελέχη του Δήμου Αθηναίων. Η επίδραση της πρότασης χαρακτηρίστηκε ως μέτρια, ενώ η εφικτότητα πολύ υψηλή. Το Μητρώο ΑΜΕΑ θα μπορούσε να αποτελέσει εργαλείο λήψης αποφάσεων και προτεραιοποίησης έργων υποδομής, λαμβάνοντας υπόψη την πυκνότητα των ΑΜΕΑ στον Δήμο Αθηναίων. Ο εκπρόσωπος της ΕΣΑμεΑ έθιξε το ζήτημα της υποκαταγραφής των ατόμων με αναπηρία, λόγω της εθελοντικής καταχώρησης. Η ΕΣΑμεΑ ζήτησε από την ΕΛΣΤΑΤ να διενεργήσει την καταγραφή των ΑΜΕΑ.

Η Πλατφόρμα Προσβασιμότητας θα απεικονίζει τα προσβάσιμα πεζοδρόμια στον Δήμο Αθηναίων, δίνοντας τη δυνατότητα σε κάθε ενδιαφερόμενο να επιλέξει τον τρόπο μετάβασης στο προορισμό του. Η πλατφόρμα θα εμπλουτιστεί με τα προσβάσιμα Καταστήματα Υγειονομικού Ενδιαφέροντος και τα εμπορικά καταστήματα, καθώς και τις κατάλληλες ράμπες, οι οποίες εξασφαλίζουν την αλυσίδα προσβασιμότητας. Η πλατφόρμα θα τροφοδοτείται από εθελοντές αξιοποιώντας τις δυνατότητες του Open Street Map. Θα μπορούσαν να καταχωρηθούν και τα σημεία ηρεμίας, συμβάλλοντας στη συμπερίληψη των ατόμων με νευροδιαφορετικότητα. Η εφικτότητα της Πλατφόρμας Προσβασιμότητας χαρακτηρίστηκε ως μεσαία, ενώ η επίδρασή της υψηλή. Ο εκπρόσωπος της ΕΣΑμεΑ τόνισε την αναγκαιότητα διενέργειας αυτοψιών από πιστοποιημένα άτομα, λαμβάνοντας υπόψη τις αντίστοιχες προδιαγραφές.

Η κ. Ευαγγελία Ζαχαρή, Εκπαιδεύτρια & Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας της ΑΜΚΕ “Συμβάλλειν” κατέθεσε την προταση με τίτλο “Προσεγγίζω”. Η κ. Ζαχαρή παρουσίασε την αναγκαιότητα των συνοδών, οι οποίοι καθιστούν εφικτή τη μετακίνηση των ΑΜΕΑ σε Υπηρεσίες, χώρους ψυχαγωγίας, κλπ. Επιπλέον, πρότεινε τη δημιουργία ψηφιακών σημείων πρόσβασης, για ψηφιακά αποκλεισμένα άτομα, όπου θα μπορύν να κάνουν ηλεκτρονικές αιτήσεις. Από τις δύο προτάσεις κατατέθηκε εκείνη των συνοδών, δρώντας συμπληρωματικά στο Μητρώο ΑΜΕΑ.

Η κ. Νάνσυ Παναγουλοπούλου, εκπρόσωπος της ψηφιακής πλατφόρμας “Nevronas”, έθεσε το ζήτημα των ακατάλληλων ραμπών στην πόλη και της αναγκαιότητας κατασκευής νέων ραμπών, καθώς και της επισκευής των υπαρχουσών, σύμφωνα με εγκεκριμένες προδιαγραφές. Σε αυτό το σημείο η κ. Ναταλία Μαργαριτούλη, στέλεχος της Διεύθυνσης Οδοποιίας, Αποχέτευσης και Κοινοχρήστων Χώρων του Δήμου Αθηναίων, επισήμανε την ύπαρξη προδιαγραφών, οι οποίες εφαρμόζονται στις νέες εργολαβίες. Κατόπιν τούτου, η πρόταση της κ. Παναγουλοπούλου τροποποιήθηκε ώστε να περιλαμβάνει την επισκευή των υπαρχουσών ραμπών, ακολουθωντας τις ισχύουσες προδιαγραφές. Η εν λόγω πρόταση κρίθηκε ότι έχει υψηλό αντίκτυπο και υψηλή εφικτότητα.

Η κ. Ναταλία Μαργαριτούλη πρότεινε τη δημιουργία ενός θεσμικού πλαισίου, το οποίο θα υποχρεώνει τους Οργανισμούς Κοινής Ωφέλειας να αποκαθιστούν τα πεζοδρόμια μετά από τις τομές, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία (και όχι στην υφιστάμενη κατάταση που ισχύει σήμερα). Αν εφαρμοστεί η εν λόγω πρόταση, θα αυξηθεί σημαντικά το ποσοστό προσβάσιμων πεζοδρομίων σε μικρό χρονικό διάστημα. Το αντίκτυπο της πρότασης χαρακτηρίστηκε ως πολύ υψηλό, έχοντας παράλληλα και υψηλή εφικτότητα.

Τέλος, ο κ. Ιωάννης Φύτρος, κατέθεσε την πρόταση με τίτλο: “Εκπαίδευση των στελεχών του Δήμου Αθηναίων και των Νομικών Προσώπων στην Ψηφική Προσβασιμότητα”. Η εκπαίδευση αφορά τόσο στο σχεδιασμό όσο και στη συντήρηση ιστοσελίδων, ώστε να καταστούν ψηφιακά προσβάσιμες, σύμφωνα με τις ισχύουσες προδιαγραφές. Η εκπαίδευση των στελεχών του Δήμου μπορεί να γίνει μέσω σχετικού επιμορφωτικού προγράμματος που διεξάγεται στο Ινστιτούτο Επιμόρφωσης του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ). Η πραγματοποίηση της εκπαίδευσης των στελεχών των Νομικών Προσώπων είναι μία δράση για την οποία δεν ήταν δυνατό να εκτιμηθεί η εφικτότητα, ωστόσο το σύνολο της πρότασης χαρακτηρίστηκε από μέτρια εφικτότητα και μέτρια – υψηλή επίδραση.

Ακολούθησε η διαδικασία του dot voting, όπου κάθε συμμετέχουσα / συμμετέχων έλαβε τρεις “κουκίδες” (κόκκινα αυτοκόλλητα) και κλήθηκε να ψηφίσει όποια από τις προτάσεις αξιολογούσε ως πιο σημαντική. Σημειώνεται πως οι συμμετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να μοιράσουν τις “ψήφους” τους όπως ήθελαν, δηλαδή είτε να βάλουν μία κουκκίδα ανά ιδέα ή να βάλουν περισσότερες από μία κουκκίδες στην ίδια ιδέα αν τυχόν ήθελαν να της δώσουν περισσότερο "βάρος".

Μετά το πέρας της διαδικασίας ψηφοφορίας και τον καταμερισμό των κουκίδων, αναδείχθηκαν δύο προτάσεις με ισάριθμες δέκα ψήφους η κάθε μία. Η πρώτη αφορά ένα πρόγραμμα υπό το γενικό τίτλο «Προσεγγίζω» που αφορά μια ολοκληρωμένη κινητή και ψηφιακή υποστήριξη ατόμων με ψυχοκοινωνικές δυσκολίες, σχεδιασμένη να καλύψει τόσο τεχνικές ανάγκες όσο και την ψυχοκοινωνική ενδυνάμωση των ωφελούμενων. Η δεύτερη εστιάζει στην εκπαίδευση των στελεχών του Δήμου Αθηναίων και των νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου που εποπτεύονται από τον Δήμο σε θέματα ψηφιακής προσβασιμότητας, αξιοποιώντας ήδη υπάρχουσες μελέτες και εκπαιδευτικό υλικό, ώστε να εξασφαλιστεί η ουσιαστική εφαρμογή των πρακτικών προσβασιμότητας σε ψηφιακό επίπεδο. Αυτές οι δύο προτεραιότητες συγκέντρωσαν τη συναίνεση της πλειοψηφίας, αναδεικνύοντας τη σημασία τόσο της στοχευμένης υποστήριξης ευάλωτων ομάδων όσο και της ενίσχυσης των αρμοδίων φορέων με τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες.

Αξίζει να σημειωθεί πως καθ’ όλη τη διάρκεια της συζήτησης, αναδείχθηκαν ορισμένα κοινά ζητούμενα όπως α) η ανάγκη για διατομεατική συνεργασία & συνδιαμόρφωση, όπου ο Δήμος θα σχεδιάζει από κοινού με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ακαδημαϊκούς και επιχειρηματίες όλα τα ζητήματα προσβασιμότητας, β) η ανάγκη για συστηματικά εκπαιδευτικά προγράμματα για τα στελέχη του Δήμου σε θέματα ψηφιακής και φυσικής προσβασιμότητας , γ) η ανάγκη τακτικών εκστρατειών ευαισθητοποίησης (π.χ. «Μήνας Δράσεων για την Αναπηρία») και ενημερωτικών εκδηλώσεων – τόσο προς το ευρύ κοινό όσο και ενδοϋπηρεσιακά – ώστε να αλλάξει η νοοτροπία απέναντι σε θέματα προσβασιμότητας, δ) η ανάγκη για βελτίωση των υποδομών στην πόλη, παράλληλα με την υποστήριξη από εργαλεία GIS για στοχευμένο χωροταξικό σχεδιασμό και ε) η ανάγκη καθιέρωσης τακτικών, μη-αυτοματοποιημένων ελέγχων της υποδομής από εκπροσώπους των ίδιων των ομάδων – καθώς και συγκεκριμένων δεικτών μέτρησης προόδου – για να διασφαλίζεται η συνεχή βελτίωση των μέτρων προσβασιμότητας. Με αυτές τις πέντε κατευθύνσεις θα διασφαλιζόταν ένας ολιστικός, βιώσιμος και ανθρωποκεντρικός σχεδιασμός προσβάσιμων υπηρεσιών και υποδομών στο Δήμο Αθηναίων.

 Δείτε το βίντεο του θεματικού εργαστηρίου

Στο πλαίσιο της διαδικασίας συνδιαμόρφωσης του Σχεδίου Δράσης του Δήμου Αθηναίων για τη συμμετοχή του στην πρωτοβουλία OGP Local (Open Government Partnership), πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 18 Μαΐου στο Σεράφειο το θεματικό εργαστήριο με τίτλο «Διαφάνεια, Λογοδοσία και Συμμετοχικός Προϋπολογισμός». Το εργαστήριο εντάσσεται σε μια σειρά συναντήσεων διαβούλευσης με την κοινωνία των πολιτών που έλαβε χώρα στις 17 και 18 Μαΐου 2025, με στόχο τον εντοπισμό προκλήσεων και την από κοινού διαμόρφωση συγκεκριμένων δεσμεύσεων που θα αποτελέσουν τον πυρήνα του Σχεδίου Δράσης για την ενίσχυση της ανοιχτής διακυβέρνησης στην πόλη. Στη συνάντηση συμμετείχαν πολίτες, εκπρόσωποι και στελέχη οργανώσεων όπως ο Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών (ΕΕΛΛΑΚ), η Διεθνής Διαφάνειας Ελλάς, το Vouliwatch, η Homo Digitalis, το Ινστιτούτο Έρευνας Ρυθμιστικών Πολιτικών και η ProΝούς AMKE.

Το εργαστήριο άνοιξε με μια σύντομη παρουσίαση από τον κ. Ιωάννη Φύτρο, Σημείο Επαφής του Δήμου Αθηναίων στο OGP Local και συντονιστή της Ομάδας Εργασίας για το OGP Local, σχετικά με τις αρχές, τη σημασία και τους στόχους της παγκόσμιας σύμπραξης για την ανοικτή διακυβέρνηση, καθώς και των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη συμμετοχή του Δήμου Αθηναίων σε αυτή την παγκόσμια σύμπραξη. Κατά την εισαγωγή τονίστηκε η σημασία της διαφάνειας και της ουσιαστικής συμμετοχής των πολιτών στη λήψη αποφάσεων, καθώς και η ανάγκη για στρατηγικό σχεδιασμό με δεσμεύσεις για τη βελτίωση της τοπικής διακυβέρνησης.

Στη συνέχεια, όλοι οι συμμετέχοντες συστήθηκαν και η κ. Βασιλική Μπάρκα, Εντεταλμένη Δημοτική Σύμβουλος Δημοτικής Αποκέντρωσης και Ενδυνάμωσης Κοινοτήτων, απηύθυνε ένα σύντομο χαιρετισμό. Οι συμμετέχοντες, υπό τον συντονισμό του κ. Αλέξανδρου Μελίδη, Γενικού Διευθυντή του Οργανισμού Ανοιχτών Τεχνολογιών ΕΕΛΛΑΚ, αντάλλαξαν απόψεις και προτάσεις για την ενίσχυση της διαφάνειας, της λογοδοσίας και της θεσμοθέτησης συμμετοχικού προϋπολογισμού στο Δήμο Αθηναίων. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην ενεργοποίηση των πολιτών μέσω της πληροφόρησης και της χρήσης τόσο ψηφιακών όσο και παραδοσιακών καναλιών επικοινωνίας.

Η πρώτη πρόταση κατατέθηκε από τον Στέφανο Λουκόπουλο, διευθυντή του Vouliwatch και μέλος της Ομάδας Εργασίας για το OGP Local. Η πρόταση περιλάμβανε τη δημιουργία μιας ψηφιακής πλατφόρμας παρακολούθησης του δημαρχιακού έργου, που θα επιτρέπει στους πολίτες να ενημερώνονται σε πραγματικό χρόνο για τις δράσεις και τα αποτελέσματα των πολιτικών του δήμου, ενισχύοντας έτσι τη λογοδοσία και την εμπιστοσύνη.

Προς αυτή την κατεύθυνση κατατέθηκαν και επιμέρους προτάσεις που θα απαρτίζουν τη συγκεκριμένη δέσμευση, όπως:

• Εφαρμογή εσωτερικού μητρώου διαφάνειας για συναντήσεις λόμπινγκ, δηλαδή ένα δημόσιο ημερολόγιο στο οποίο θα καταγράφονται οι συναντήσεις αιρετών του δήμου (του δημάρχου και των αντιδημάρχων) με εκπροσώπους συμφερόντων. Σε αυτό το μητρώο θα καταγράφονται οι εκπρόσωποι συμφερόντων, με ποιόν αιρετό συναντήθηκαν, ο σκοπός της συνάντησης και τα θέματα που συζητήθηκαν κατά τη διάρκειά της.
• Προσβάσιμη παρουσίαση των Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης (Πόθεν Έσχες) αιρετών με απλή, κατανοητή αλλά και μηχαναγνώσιμη μορφή (ανοικτά δεδομένα).
• Πλατφόρμα υποβολής αιτημάτων πρόσβασης σε δημόσια πληροφορία για πολίτες και δημοσιογράφους. Σημειώνεται πως η πρόσβαση στη δημόσια πληροφορία είναι ένα συνταγματικά κατωχυρωμένο δικαίωμα (Άρθρο 5Α Συντ.), το οποίο προβλέπεται και από τον Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (Νόμος 2690/1999, Άρθρο 5), ωστόσο μια τέτοια πλατφόρμα θα ενίσχυε την άσκηση αυτού του δικαιώματος προσφέροντας ένα δομημένο τρόπο κατάθεσης αιτημάτων και βοηθώντας με αυτόν τον τρόπο τόσο τους πολίτες στην αναζήτηση πληροφοριών όσο και τις υπηρεσίες στην ικανοποίηση τέτοιων αιτημάτων.
• Υιοθέτηση μιας πλατφόρμας όπως το Local Watch με δυνατότητες όπως: ευρετήριο αποφάσεων του δήμου, ηλεκτρονικά ψηφίσματα, συνδιαμόρφωση και υποβολή πολιτικών προτάσεων, παρακολούθηση έργου αιρετών.

Η εφικτότητα των ανωτέρω προτάσεων αξιολογήθηκε ως υψηλή, λαμβάνοντας υπόψιν την ευκολία και το μικρό κόστος μιας τέτοιας υλοποίησης, ενώ ο αντίκτυπος ως επίσης δυνητικά υψηλός, λαμβάνοντας υπόψιν ότι μια τέτοια υλοποίηση θα ενίσχυε σημαντικά τις αρχές της ανοικτής διακυβέρνησης στο δήμο, συμβάλλοντας κατ’ επέκταση στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης των πολιτών στο δήμο.

Στη συνέχεια το λόγο έλαβε ο κ. Ελευθέριος Χελιουδάκης, Συνιδρυτής και Εκτελεστικός Διευθυντής της Homo Digitalis, ο οποίος υποστήριξε τις προαναφερόμενες προτάσεις του Vouliwatch, αναδεικνύοντας το γεγονός ότι το λόμπινγκ αφενός σχετίζεται κάποιες φορές με φαινόμενα διαφθοράς, οπότε η ύπαρξη ενός μητρώου διαφάνειας θα μπορούσε να δράσει αποτρεπτικά σε τέτοια φαινόμενα. Αφετέρου, όταν μια ομάδα (π. χ. εταιρείες ή εξειδικευμένοι σύλλογοι) έχει τους πόρους να παρουσιάζει επιχειρήματα επανειλημμένα στους αρμόδιους, αποκτά μεγαλύτερη δυνατότητα να επηρεάσει τις αποφάσεις τους σε σχέση με μια απλή πολιτο-κοινωνική πρωτοβουλία. Με άλλα λόγια, ακόμη και χωρίς τον κίνδυνο διαφθοράς, η αυξημένη έκθεση στο λόμπινγκ δημιουργεί μια ασυμμετρία ισχύος υπέρ των οργανωμένων συμφερόντων, υπονομεύοντας την ισότιμη εκπροσώπηση όλων των πολιτών. Ο κ. Χελιουδάκης ανέδειξε επίσης τη σημασία υιοθέτησης επιτυχημένων εργαλείων, όπως το Localwatch, προκειμένου να επωφελούνται όχι μόνο οι πολίτες αλλά και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών από τις δυνατότητες που προσφέρουν. Κλείνοντας, τόνισε ότι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, όπως η Homo Digitalis, αναζητούν συστηματικά συγκεκριμένες ρήτρες εντός των δημόσιων συμβάσεων — όπως αυτές που αφορούν την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων ή διαμοιρασμούς — και πρότεινε τη δημιουργία ενός δομημένου, εύκολου στην αναζήτηση αποθετηρίου δημόσιων συμβάσεων. Ένα τέτοιο αποθετήριο θα διευκόλυνε σημαντικά την πρόσβαση και την ανάλυση των συμβάσεων από τον δημόσιο έλεγχο και την κοινωνία των πολιτών. Ως προς το δικαίωμα πρόσβασης στην πληροφορία, συμφώνησε με την πρόταση του κ. Λουκόπουλου δίνοντας έμφαση στην καθιέρωση συγκεκριμένων οργανωτικών και τεχνικών μέτρων που θα καθοδηγούν τόσο τους πολίτες στο πώς υποβάλλουν αιτήματα όσο και τους φορείς στο πώς απαντούν. Με αυτόν τον τρόπο αποδομούνται οι δικαιολογίες για μη απάντηση και διασφαλίζεται ότι οι διαδικασίες θα υλοποιούνται έγκαιρα και σωστά.

Κατόπιν, τοποθετήθηκε ο κ. Άγγελος Κασκάνης, Εκτελεστικός Διευθυντής της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος, ο οποίος τόνισε επίσης ότι ο κατακερματισμός και η δυσκολία ανάλυσης των δημοσίων συμβάσεων δυσχαιρένει την ουσιαστική πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες, ενώ συμφώνησε και αυτός με τη σειρά του με τις προηγούμενες τοποθετήσεις, προτείνοντας να προστεθεί στον “Οδηγό για την Πόλη” στον ιστότοπο του Δήμου —δίπλα σε ενότητες όπως αθλητισμός ή πολιτισμός— μία ξεχωριστή ενότητα “Διαφάνεια”, όπου θα αναρτώνται τα πρακτικά και οι ατζέντες συναντήσεων υψηλόβαθμων στελεχών (δήμαρχος, αντιδήμαρχοι κ.ά.), ένας οδηγός για την εκλογική διαδικασία και διασφάλιση δίκαιων εκλογών, πληροφορίες για το ποιος συναντά ποιον, με ποιο σκοπό και πότε κ.λπ.. Ο κ. Κασκάνης πρότεινε επίσης, έπειτα από τη συγκέντρωση όλων αυτών των πληροφοριών (πόθεν ἔσχες, δημόσιες συμβάσεις, πρακτικά Δ.Σ. κ.ά.) σε μια ενιαία πλατφόρμα, να αναβαθμιστεί αντίστοιχα ο ρόλος του γραφείου τύπου/δημοσίων σχέσεων του δήμου, ώστε να επικοινωνηθούν αποτελεσματικά αυτές οι πρακτικές ως “best practices” προς όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη (πολίτες, άλλους φορείς, μέσα ενημέρωσης κ.ά.). Κλείνοντας, αξιοποίησε και μια πρόταση που είχε τεθεί στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης από τον κ. Γιάννη Χαραλαμπίδη, καθηγητή του Τμήματος Μηχανικών Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου, προς την κατεύθυνση της δημιουργίας μιας «Ακαδημίας Ανοιχτής Διακυβέρνησης» στο επόμενο σχέδιο δράσης, που θα λειτουργεί ως κέντρο αναφοράς του δήμου όπου θα γίνονται εκπαιδεύσεις, εργαστήρια και ανταλλαγές εμπειριών (π.χ. με προσκεκλημένους ξένους αξιωματούχους), προκειμένου η Αθήνα να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο μοιράζοντας την τεχνογνωσία και τις λύσεις της και εμπνέοντας άλλους δημόσιους φορείς, τόσο εντός όσο και εκτός συνόρων.

Σε αυτό το σημείο το λόγο πήρε η κ. Βασιλική Μπάρκα για να αναφερθεί στις ειδικές συνεδριάσεις λογοδοσίας του Δημοτικού Συμβουλίου οι οποίες, παρά τη θεσμοθέτησή τους, συνήθως δεν θίγουν ουσιαστικά ζητήματα λογοδοσίας· συχνά περιορίζονται σε δευτερεύοντα θέματα, όπως η μη υλοποίηση παιδικών χαρών ή καθυστερήσεις σε απαλλοτριώσεις, χωρίς να δίνουν χώρο σε πιο μείζονα ζητήματα, όπως π.χ. την αξιολόγηση μεγάλων έργων. Σχολίασε επίσης την ανάγκη απλοποίησης της γλώσσας των δημόσιων εγγράφων για να είναι κατανοητά από κάθε πολίτη, ως ένα ακόμη μέτρο ενίσχυσης της διαφάνειας και της λογοδοσίας στις πράξεις του δήμου.

Ακολούθως η συζήτηση στράφηκε στο θέμα του συμμετοχικού προϋπολογισμού στο Δήμο Αθηναίων, με τον κ. Βαγγέλη Μαρκάκη, Καθηγητή στο Τμήμα Πληροφορικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, να περιγράφει συνοπτικά τα προτεινόμενα βήματα μιας διαδικασίας θεσμοθέτησης συμμετοχικού προϋπολογισμού με δέσμευση ποσοστού του προϋπολογισμού για δράσεις που προτείνουν και ψηφίζουν οι πολίτες. Έγινε μια αναφορά στις επιμέρους μεθοδολογίες συμμετοχής των πολιτών στη διαμόρφωση του προϋπολογισμού, εξετάζοντας τη σκοπιμότητα εφαρμογής ενιαίου συμμετοχικού προϋπολογισμού για όλο τον Δήμο ή πολλαπλών - π. χ. ένας ανά δημοτική κοινότητα (συνολικά 7) συν έναν κεντρικό, όπως στην περίπτωση της Βαρσοβίας στην οποία αναφέρθηκε ο κ. Γεώργιος Παπασωτηρόπουλος, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Μαθηματικών, Πληροφορικής και Μηχανικής του Πανεπιστημίου της Βαρσοβίας. Επισημάνθηκε επίσης ότι, για να θεσμοθετηθεί ο συμμετοχικός προϋπολογισμός, χρειάζεται να προηγηθεί μια πιλοτική εφαρμογή ώστε να ξεπεραστούν οι όποιες νομικές/οργανωτικές δυσκολίες προκύψουν, ιδίως λαμβάνοντας υπόψιν πως οι δήμοι δεν διαθέτουν πλήρη ελευθερία να διαμορφώσουν ή να μεταβάλουν μονομερώς τον προϋπολογισμό τους, καθώς λειτουργούν εντός στενών ορίων και με διαρκή κεντρική εποπτεία.

Σε αυτό το σημείο ο Αλέξανδρος Μελίδης από τον Οργανισμό Ανοιχτών Τεχνολογιών διέκρινε τρία διακριτά στάδια για την υλοποίηση του συμμετοχικού προϋπολογισμού: Αρχικά τη θεσμοθέτηση, με σχετική απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, έπειτα η εύρεση ενός προγράμματος–έργου στο οποίο θα εφαρμοστεί πιλοτικά η διαδικασία (π. χ. ένα έργο ανά δημοτική κοινότητα ή ένα οριζόντιο πρόγραμμα για όλο τον Δήμο) και τέλος ο καθορισμός μεθοδολογίας λήψης αποφάσεων, δηλαδή η επιλογή του τρόπου με τον οποίο οι πολίτες θα αποφασίζουν για τη διανομή των πόρων — από απευθείας ψήφο (direct voting) έως συστήματα «Liquid Democracy» που επιτρέπουν μεταβίβαση ψήφου — αξιοποιώντας θεωρίες εκλογικών κανόνων για να διασφαλιστεί η ρεαλιστικότητα και η δικαιοσύνη της διαδικασίας. Σημείωσε, επίσης, ότι σε όρους τεχνικής υλοποίησης υπάρχουν ήδη ώριμα και ανοιχτά εργαλεία για τη διαχείριση των παραπάνω σταδίων, χωρίς κόστος για τον Δήμο, μέσω συνεργασίας της ΕΕΛΛΑΚ με το Consul Foundation (πλατφόρμα Consul Democracy).

Οι επιμέρους προτάσεις ακολούθως αποτυπώθηκαν σε ένα διάγραμμα προτεραιοποίησης με τον οριζόντιο άξονα να απεικονίζει το βαθμό δυσκολίας στην υλοποίηση μιας πρότασης και τον κάθετο άξονα τον δυνητικό αντίκτυπο που θα έχει η πρόταση αν υλοποιηθεί. Ο κάθε συμμετέχων είχε τη δυνατότητα να προκρίνει μόνο μία ιδέα, την οποία θα τοποθετούσε στο κατάλληλο σημείο του διαγράμματος με ένα αυτοκόλλητο σημείωμα (post-it). Σε αυτό το σημείο κατατέθηκε μια ακόμη πρόταση διά στόματος του κ. Παναγιώτη Προβατά, εκπροσώπου της οργάνωσης ProΝούς AMKE, ο οποίος έθεσε το ζήτημα της συμμετοχής των νέων, μέσα από την ίδρυση και λειτουργία ενός Δημοτικού Συμβουλίου Νέων, το οποίο θα ενταχθεί στο ευρύτερο πλαίσιο συμμετοχικών δομών του Δήμου. Με αφορμή και το μεγάλο ποσοστό αποχής των νέων που παρατηρείται στις δημοτικές εκλογές, πρότεινε μερικές δράσεις που θα ενθάρρυναν τη συμμετοχή των νέων στα τεκταινόμενα του δήμου τους, όπως εκστρατείες ενημέρωσης και διαγωνισμοί ιδεών (“η καλύτερη πρόταση”), με δημόσια ανάδειξη και βραβεία καθώς και με διά ζώσης συναντήσεις και εκπαίδευση/ενδυνάμωση των νέων (π. χ. εργαστήρια, σεμινάρια) είτε ως ανεξάρτητες μεθόδους ενεργοποίησης των νέων είτε και ως ένας προθάλαμος συμμετοχής τους στο Δημοτικό Συμβούλιο Νέων. Ανέφερε μια αντίστοιχη καλή πρακτική που εφαρμόζεται στο Δήμο της Βοστόνης, με το πρόγραμμα “Youth Lead the Change” (YLC) που έχει σαν στόχο να εμπλέξει τους νέους της Βοστώνης στη δημοκρατική διαδικασία, παρέχοντάς τους τη δύναμη και τους πόρους για να επιφέρουν απτές αλλαγές στις κοινότητές τους. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ανάπτυξη ηγετικών δεξιοτήτων, στην ενθάρρυνση της συμμετοχής στα κοινά και στην ενίσχυση της σύνδεσης μεταξύ των νέων κατοίκων και της δημοτικής αρχής. Μέσα από αυτό το πρόγραμμα, νέοι 14-22 ετών συμμετέχουν σε αντίστοιχες διαδικασίες συμμετοχικού προϋπολογισμού (διαδικασίες που μπορούν να λειτουργήσουν ως εργαλείο για την ενεργοποίηση των νέων). Ο κ. Προβατάς ανέφερε επίσης πως αντίστοιχο πρόγραμμα σχεδιάζεται αυτή την περίοδο για τρεις περιφερειακούς δήμους της Ελλάδας, εν αναμονή σχετικής χρηματοδότησης από το πρόγραμμα Erasmus.

Εν συνεχεία το λόγο έλαβε η κ. Ελένη Μελισσανίδου, στέλεχος του Τμήματος Στρατηγικού Σχεδιασμού και Προγραμματισμού της Διεύθυνσης Στρατηγικού Σχεδιασμού, Ανθεκτικότητας, Καινοτομίας και Τεκμηρίωσης, η οποία συμπλήρωσε και επέκτεινε την πρόταση περί σύστασης του Δημοτικού Συμβουλίου Νέων λέγοντας ότι ο Δήμος Αθηναίων θα μπορούσε να ενισχύσει τον ευρύτερο ρόλο του ενεργού πολίτη μέσα από την προβολή του Δημοτικού Συμβουλίου Νέων σε τοπικό επίπεδο, οργανώνοντας εκπαιδευτικά εργαστήρια και διαγωνισμούς ιδεών που καλλιεργούν δημοκρατική συνείδηση και επιβραβεύουν καινοτόμες πρωτοβουλίες, για παράδειγμα διοργανώνοντας διαγωνισμό “ενεργού πολίτη” σε επίπεδο κοινότητας, όπου οι καλύτερες προτάσεις για τοπικά έργα θα βραβεύονται, ενθαρρύνοντας έτσι τη βιωματική συμμετοχή των νέων στη λήψη αποφάσεων.

Η επόμενη τοποθέτηση, όπως διατυπώθηκε από τον κ. Δημήτρη Κοσμίδη, υπογράμμισε ότι η διαφάνεια ξεκινά από τα ανοικτά δεδομένα και πρότεινε πρώτα να γίνει πλήρης χαρτογράφηση όλων των υπαρχόντων δεδομένων του Δήμου, αξιολογώντας την ωριμότητα και την ποιότητά τους, και στη συνέχεια να δημοσιεύονται αμελλητί, σε ανοικτά, μηχαναναγνώσιμα μορφότυπα με σαφείς άδειες χρήσης, όπως προβλέπει ο πρόσφατος νόμος Διακυβέρνησης Δεδομένων . Παράλληλα, τόνισε τη σημασία του να εντρυφίσει η δημοτική αρχή και τα στελέχη του δήμου στα ανοικτά δεδομένα και εν γένει στην ανοικτότητα ως ένα σύνολο αξιών, διαμορφώνοντας στη συνέχεια και αντίστοιχες δράσεις προς αυτή την κατεύθυνση, με την αξιοποίηση υφιστάμενων εργαλείων και τη συμμόρφωση με αντίστοιχες ευρωπαϊκές οδηγίες. Σε αυτό το σημείο ο Αλέξανδρος Μελίδης επισήμανε ότι το δομικό πρόβλημα με τα ανοιχτά δεδομένα στον Δήμο (και γενικότερα στη χώρα) είναι η έλλειψη ουσιαστικής υποχρεωτικότητας για την έγκαιρη και συνεχόμενη δημοσίευσή τους, παρά τις ενσωματώσεις σχετικών ευρωπαϊκών οδηγιών στο εθνικό δίκαιο. Ως απάντηση, πρότεινε τη διεξαγωγή μιας απλής άσκησης χαρτογράφησης της ωριμότητας των δεδομένων (data maturity assessment) μέσω ενός αυτοαξιολογητικού ερωτηματολογίου που έχει αναπτύξει η ΕΕΛΛΑΚ σε συνεργασία με το Open Data Institute. Το εργαλείο αυτό διατίθεται δωρεάν, έχει ήδη δοκιμαστεί σε συνεργασία με την Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας–Θράκης και το αντίστοιχο Περιφερειακό Ταμείο Ανάπτυξης, και έχει κινητοποιήσει δήμους (π.χ. Καβάλας) να συμπληρώσουν και να εξαγάγουν συμπεράσματα για τα επόμενα βήματα βελτίωσης. Ακολούθησε μια διαλογική συζήτηση στην οποία επισημάνθηκε πως, παρά την ύπαρξη δεδομένων, η έλλειψη σαφούς υποχρέωσης, ποιοτικών προτύπων και μηχαναναγνώσιμων μορφοτύπων εμποδίζει τη διάθεσή τους, συμφωνώντας στην ανάγκη χαρτογράφησης της ωριμότητας των δεδομένων (όπως τελικά αποτυπώθηκε η σχετική πρόταση και αναρτήθηκε στον πίνακα προτεραιοποίησης) και πιλοτικών δοκιμών (living labs) ώστε να καλλιεργηθεί η νοοτροπία της υποχρέωσης δημοσίευσης.

Έπειτα, ο κ. Μανώλης Φραγκουλόπουλος, στέλεχος του Τμήματος Ανθεκτικότητας και Βιωσιμότητας, τονίζοντας την αδυναμία του Δήμου να ενημερώνει έγκαιρα και ολοκληρωμένα τους πολίτες για τις τρέχουσες δράσεις του (συμπεριλαμβανομένων και των δράσεων στο πλαίσιο του OGP Local), πρότεινε τη δημιουργία μιας ενιαίας ψηφιακής πλατφόρμας παρακολούθησης του δημοτικού έργου, η οποία θα συγκεντρώνει σε πραγματικό χρόνο όλες τις δράσεις του Δήμου - από τα τρέχοντα έργα και τις επίσημες ανακοινώσεις μέχρι τις δημοσιονομικές κινήσεις, τις δημόσιες συμβάσεις και τις αιτήσεις πληροφόρησης - επιτρέποντας στους πολίτες να γνωρίζουν με ακρίβεια τι γίνεται στο Δήμο και ενισχύοντας ουσιαστικά τη διαφάνεια και τη λογοδοσία. Η εν λόγω πρόταση συμπληρώθηκε από τον κ. Γιάννη Φύτρο με την ενσωμάτωση του στρατηγικού σχεδίου του Δήμου στην ενιαία ψηφιακή πλατφόρμα καθώς και με τη διερεύνηση τρόπων εναρμόνισης των δράσεων με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

Εν συνεχεία, έπειτα από διαλογική συζήτηση, τυχόν παρόμοιες ή συμπληρωματικές προτάσεις ομαδοποιήθηκαν και ακολούθησε η διαδικασία του dot voting, όπου κάθε συμμετέχων έλαβε τρεις “κουκίδες” (κόκκινα αυτοκόλλητα) και κλήθηκε να ψηφίσει όποια από τις προτάσεις αξιολογούσε ως πιο σημαντική, ενδιαφέρουσα ή κατάλληλη. Σημειώνεται πως οι συμμετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να μοιράσουν τις “ψήφους” τους όπως ήθελαν, δηλαδή είτε να βάλουν μία κουκκίδα ανά ιδέα ή να βάλουν περισσότερες από μία κουκκίδες στην ίδια ιδέα αν τυχόν ήθελαν να της δώσουν περισσότερο "βάρος".

Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας του dot voting, η πρόταση που συγκέντρωσε τις περισσότερες κουκίδες ήταν μια σύνθεση επιμέρους προτάσεων που συνενώθηκαν υπό την πρόταση υλοποίησης μιας “πλατφόρμας διαφάνειας”. Σε αυτή θα δημοσιεύεται μια σειρά από πληροφορίες που ενισχύουν τη διαφάνεια και τη λογοδοσία όπως δηλώσεις περιουσιακής κατάστασης των αιρετών καθώς και ημερολόγιο συναντήσεων των ίδιων με εκπροσώπους συμφερόντων. Επιπλέον, μέσα από αυτή την πλατφόρμα θα δίνεται και η δυνατότητα υποβολής αιτημάτων πρόσβασης σε δημόσιες πληροφορίες. Η δεύτερη σε πλήθος κουκίδων πρόταση αφορούσε την ενδυνάμωση της ενεργούς ενασχόλησης της νεολαίας μέσα από την ενεργοποίηση ενός Δημοτικού Συμβουλίου Νέων, ενώ η τρίτη σε κουκίδες πρόταση αφορούσε το σχεδιασμό συμμετοχικού προϋπολογισμού.

Τέλος, διατυπώθηκε η ανάγκη για θεσμική συνέπεια και συνέχεια στις δράσεις διαφάνειας του Δήμου. Σε αυτό το πλαίσιο, προτάθηκε η δημιουργία σχετικής Ομάδας Εργασίας ή ο εμπλουτισμός των αρμοδιοτήτων του Τμήματος Επικοινωνίας και Διαφάνειας του Δήμου, με την ανάθεση καθηκόντων παρακολούθησης της εφαρμογής των επιμέρους δράσεων ανοικτής διακυβέρνησης από το Δήμο, υποστήριξης των φορέων της κοινωνίας των πολιτών και συντήρησης των σχετικών εργαλείων διαφάνειας. Η συγκυρία της αναθεώρησης του Οργανογράμματος του Δήμου θεωρήθηκε καίρια ευκαιρία για θεσμική κατοχύρωση αυτής της λειτουργίας. Παράλληλα, τέθηκαν σημαντικές διατομεακές ανάγκες, όπως η διοργάνωση εκπαιδευτικών σεμιναρίων για δημότες αλλά και αιρετούς και στελέχη του Δήμου πάνω σε εργαλεία συμμετοχής και πρόσβασης στην πληροφορία αλλά και γενικότερα για θέματα διαφάνειας και λογοδοσίας. Σε αυτό το σημείο η κ. Φωτεινή Βήττου, εκπροσωπώντας το Ινστιτούτο Έρευνας Ρυθμιστικών Πολιτικών (ΙΝΕΡΠ), συνόψισε με απλό και περιεκτικό τρόπο κάτι που αποτέλεσε κοινό αίτημα σε όλα τα θεματικά εργαστήρια: ο Δήμος Αθηναίων να θέσει κεντρική δέσμευση την ενεργό συμμετοχή των πολιτών σε όλα τα στάδια κάθε εγχειρήματος για να εξασφαλίζει την επιτυχία του και, παράλληλα, να υιοθετήσει μια πιο αποτελεσματική, οριζόντια επικοινωνιακή στρατηγική – ψηφιακή και παραδοσιακή – ώστε να ενημερώνονται και να εμπλέκονται με ουσιαστικό τρόπο όλοι οι κάτοικοι του Δήμου.

Οι παρευρισκόμενοι συμφώνησαν ότι το εργαστήριο πρέπει να έχει συνέχεια, με τη συγκέντρωση, επεξεργασία και αξιολόγηση των προτάσεων, τη δημιουργία ενός συνεκτικού σχεδίου δράσης και την ανοικτή συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών. Υπογραμμίστηκε η αξία της στενής συνεργασίας και της διαρκούς επικοινωνίας μεταξύ φορέων και πολιτών, προκειμένου να διασφαλιστεί η επιτυχής υλοποίηση των δράσεων και η μακροπρόθεσμη ενίσχυση της ανοιχτής διακυβέρνησης στην Αθήνα.

Δείτε το βίντεο του θεματικού εργαστηρίου