Ανταποκρινόμενος στις σοβαρές κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ενεργειακής φτώχειας, ο Δήμος Αθηναίων αναλαμβάνει μια φιλόδοξη δέσμευση στο πλαίσιο του OGP Local, με στόχο τη διασύνδεση της κοινωνικής πολιτικής με την ενεργειακή μετάβαση. Μέσα από την ενίσχυση του Γραφείου Αντιμετώπισης Ενεργειακής Φτώχειας και την ανάπτυξη μιας ψηφιακής πλατφόρμας «μιας στάσης», ο Δήμος επιχειρεί να προσφέρει εξατομικευμένες λύσεις, να διευκολύνει τη συμμετοχή των πολιτών σε ενεργειακές κοινότητες και να μειώσει το ενεργειακό κόστος για τα ευάλωτα νοικοκυριά. Η δέσμευση συνδυάζει την προώθηση καθαρής ενέργειας με την ενδυνάμωση των πολιτών, υιοθετώντας τις αρχές της διαφάνειας, της πρόσβασης στην πληροφορία και της κοινωνικής δικαιοσύνης, συμβάλλοντας έτσι στην επίτευξη του στρατηγικού στόχου της ανοικτής και συμπεριληπτικής διακυβέρνησης.
Περιγραφή δέσμευσης
Το Πρόβλημα
Η ενεργειακή φτώχεια παραμένει ένα από τα πιο πιεστικά κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα στην Αθήνα, με πολλούς πολίτες να αδυνατούν να θερμάνουν ή να δροσίσουν τα σπίτια τους επαρκώς. Οι αιτίες εντοπίζονται στον συνδυασμό χαμηλών εισοδημάτων, υψηλού ενεργειακού κόστους και κτιριακού αποθέματος με ανεπαρκή ενεργειακή απόδοση (μερική ή πλήρης έλλειψη θερμομόνωσης, παλιά κουφώματα κ.λπ.). Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλη την Ευρώπη δεν μπόρεσαν να θερμάνουν επαρκώς τα σπίτια τους τον χειμώνα του 2021-22, όταν ξεκίνησε η τελευταία ενεργειακή κρίση, λόγω της αύξησης των τιμών του φυσικού αερίου, του πετρελαίου θέρμανσης και του ηλεκτρικού ρεύματος, σε συνδυασμό με τα διαδοχικά κύματα αυξήσεων των τιμών σε βασικά καταναλωτικά αγαθά. Παρόλο που δεν υπάρχει κοινός ευρωπαϊκός ορισμός για το φαινόμενο, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναγνωρίσει την κρισιμότητα του φαινομένου και τις αρνητικές του επιπτώσεις, οι οποίες μεταφράζονται σε σοβαρά προβλήματα υγείας, στέρηση και κοινωνική απομόνωση. Πολλά νοικοκυριά στην Αθήνα αντιμετωπίζουν ενεργειακή φτώχεια λόγω χαμηλού εισοδήματος, υψηλών τιμών ενέργειας και κατώτερης ποιότητας στέγασης, με αποτέλεσμα την αδυναμία κάλυψης των βασικών ενεργειακών αναγκών και την αυξημένη περιβαλλοντική επίπτωση.
Η Κατάσταση
Ο Δήμος Αθηναίων ίδρυσε τον Μάιο 2024 το Γραφείο Αντιμετώπισης Ενεργειακής Φτώχειας (ΓΑΕΦ). Από την ίδρυσή του, το ΓΑΕΦ έχει εντοπίσει ~500 ενεργειακά ευάλωτα νοικοκυριά μέσω ερευνών. Η απόφαση του δημοτικού συμβουλίου του Ιανουαρίου 2025 χορηγεί πλήρη απαλλαγή από τα δημοτικά τέλη για ενεργειακά ευάλωτα νοικοκυριά. Ένα πιλοτικό πρόγραμμα αντικατάστασης ηλεκτρικών συσκευών έχει προγραμματιστεί για το 2026. Η τρέχουσα ψηφιακή πλατφόρμα προσφέρει μόνο βασικές πληροφορίες. Οι πολίτες μπορούν να λάβουν την εξατομικευμένη αναφορά τους για το σπίτι τους και εξατομικευμένες λύσεις για παρεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης. Επίσης, παρέχεται στους δικαιούχους μια Κάρτα Ενεργειακής Ωφέλειας, προσφέροντας πρόσβαση σε προνόμια και υπηρεσίες που συμβάλλουν στη μείωση του ενεργειακού κόστους.
Οι δικαιούχοι μπορούν επίσης να λάβουν πληροφορίες σχετικά με προγράμματα ενεργειακών παρεμβάσεων, ενώ παράλληλα λαμβάνουν συμβουλές για το πώς μπορούν να βελτιώσουν τη θερμική άνεση των σπιτιών τους και να μειώσουν το ενεργειακό κόστος του νοικοκυριού και το κόστος των λογαριασμών τους. Τα νοικοκυριά που πληρούν τα κριτήρια του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα απαλλάσσονται από τα δημοτικά τέλη φωτισμού και καθαριότητας, μειώνοντας το οικονομικό τους βάρος. Ήδη έχουν ιδρυθεί η Ενεργειακή Κοινότητα ΦΑΕΘΩΝ και η Αθηναϊκή Ενεργειακή Συμμαχία, για την παραγωγή καθαρής ενέργειας με κοινωνικό πρόσημο, ενώ αναμένεται να ξεκινήσουν ενεργειακές παρεμβάσεις σε σχολεία και δημοτικά κτίρια με στόχο τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και του κόστους λειτουργίας τους.
Δράση
Ο Δήμος Αθηναίων θα προχωρήσει στην ενίσχυση του Γραφείου Αντιμετώπισης Ενεργειακής Φτώχειας μέσω της ανάπτυξης ενιαίας ψηφιακής πλατφόρμας τύπου "one-stop shop", η οποία θα συγκεντρώνει εργαλεία αυτοαξιολόγησης και πληροφορίες για παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας και συμμετοχής σε ενεργειακές κοινότητες. Θα αξιοποιηθούν χρηματοδοτικά εργαλεία και δράσεις ενημέρωσης για την ενίσχυση της πρόσβασης των πολιτών σε ΑΠΕ και προσιτή ενέργεια. Η δημιουργία της Ενεργειακής Κοινότητας ΦΑΕΘΩΝ και της Αθηναϊκής Ενεργειακής Συμμαχίας θα αξιοποιηθεί για να επεκταθεί η παραγωγή καθαρής ενέργειας με κοινωνικό πρόσημο. Θα υλοποιηθεί επίσης η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε σχολεία και δημοτικά κτίρια, με στόχο τη μείωση του ενεργειακού κόστους και την αύξηση της ενεργειακής αυτάρκειας των δημοσίων υποδομών.
Πώς θα συμβάλει η δέσμευση στην επίλυση του δημόσιου προβλήματος;
Η δέσμευση θα αντιμετωπίσει την ενεργειακή φτώχεια μέσω της εφαρμογής στοχευμένων παρεμβάσεων που μειώνουν τον αριθμό των νοικοκυριών με ενεργειακή φτώχεια και βελτιώνουν την ενεργειακή απόδοση σε ευάλωτες κατοικίες, οδηγώντας σε χαμηλότερη κατανάλωση ενέργειας και κόστος. Θα ενδυναμώσει επίσης τους πολίτες μέσω της ενεργού συμμετοχής τους σε ενεργειακές κοινότητες και διαδικασίες λήψης αποφάσεων, ενώ παράλληλα θα ευαισθητοποιήσει και θα παρέχει εκπαίδευση σχετικά με την ενεργειακή απόδοση και τις λύσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Με ποιον μακροπρόθεσμο στόχο, όπως προσδιορίζεται στο Στρατηγικό Όραμά Ανοικτής Διακυβέρνησης, σχετίζεται αυτή η δέσμευση;
Η δέσμευση για την ενίσχυση της ενεργειακής δημοκρατίας και την αντιμετώπιση της ενεργειακής ευαλωτότητας συνδέεται άμεσα με τον στρατηγικό στόχο του Δήμου Αθηναίων να διασφαλίσει ισότιμη πρόσβαση σε κρίσιμες υπηρεσίες και αγαθά, ενδυναμώνοντας τους πολίτες - ιδίως τις ευάλωτες ομάδες - μέσα από διαφανείς, συμμετοχικές και τεκμηριωμένες παρεμβάσεις. Μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας «μιας στάσης» και της διασύνδεσης κοινωνικής και ενεργειακής πολιτικής, η δέσμευση ενσωματώνει τις αξίες της λογοδοσίας, της πρόσβασης στην πληροφορία και της συμμετοχής των πολιτών. Αντικατοπτρίζει τη δέσμευση του Δήμου να μετατρέψει την ανοιχτή διακυβέρνηση σε εργαλείο κοινωνικής δικαιοσύνης και βιώσιμης τοπικής ανάπτυξης.
Πρωτεύων Τομέας Πολιτικής
Safety Nets & Economic Inclusion
Right to Information
Πρωτεύων Τομέας
Environment & Climate
Public Services (general)
Με ποια αξία OGP σχετίζεται αυτή η δέσμευση;
- Πρόσβαση σε πληροφορίες
Η δέσμευση προωθεί την ευαισθητοποίηση και την εκπαίδευση σχετικά με την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, διασφαλίζοντας ότι οι πολίτες —ιδίως οι ευάλωτες ομάδες— έχουν πρόσβαση σε σαφείς, εφαρμόσιμες πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας, τα διαθέσιμα προγράμματα υποστήριξης και τον τρόπο συμμετοχής σε ενεργειακές κοινότητες.
- Τεχνολογία και Καινοτομία για Διαφάνεια και Λογοδοσία
Η υλοποίηση περιλαμβάνει ψηφιακά εργαλεία για την παρακολούθηση της ενέργειας, την κοινή χρήση δεδομένων και δημόσιους πίνακες ελέγχου, ενώ η δέσμευση αξιοποιεί την τεχνολογία για την ενίσχυση της διαφάνειας σχετικά με τη χρήση ενέργειας, τα αποτελέσματα των παρεμβάσεων και την κατανομή των πόρων, υποστηρίζοντας την ενημερωμένη εποπτεία και την εμπιστοσύνη των πολιτών.
- Συμμετοχή των πολιτών
Ενθαρρύνοντας τη συμμετοχή των πολιτών στις ενεργειακές κοινότητες και στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, η δέσμευση προωθεί την ουσιαστική συμμετοχή του κοινού. Δίνει τη δυνατότητα σε άτομα και κοινότητες να συνδημιουργούν και να επηρεάζουν πρωτοβουλίες σχετικές με την ενέργεια, διασφαλίζοντας ότι οι λύσεις διαμορφώνονται από όσους επηρεάζονται άμεσα.