Στρατηγικό Όραμα

Σε μια εποχή όπου οι δημοκρατικές αξίες δοκιμάζονται και η εμπιστοσύνη στους θεσμούς κλονίζεται, ο Δήμος Αθηναίων ασπάζεται ένα τολμηρό, προοδευτικό όραμα: να θεσμοθετήσει τη διαφάνεια, τη συμμετοχή, τη λογοδοσία και την ένταξη ως θεμελιώδεις πυλώνες της τοπικής διακυβέρνησης. Καθοδηγούμενοι από τις βασικές αρχές της Παγκόσμιας Σύμπραξης για την Ανοιχτή Διακυβέρνηση (OGP) και την εθνική πλατφόρμα WeOpenGov, η δέσμευσή μας είναι να φέρουμε τη λήψη αποφάσεων πιο κοντά στους πολίτες και να ενσωματώσουμε την ακεραιότητα στο DNA της δημόσιας διοίκησης.

Για να μετατρέψει αυτό το όραμα σε μετρήσιμο αντίκτυπο, ο Δήμος έχει συγκροτήσει μια ειδική ομάδα εργασίας πολλαπλών ενδιαφερομένων, υπεύθυνη για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης για την Ανοιχτή Διακυβέρνηση στο Δήμο. Αυτή η ομάδα περιλαμβάνει αιρετούς, στελέχη του Δήμου και εκπροσώπους οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών με βαθιά εμπειρία στη διαφάνεια, την πολιτική ακεραιότητα, τα ανοιχτά δεδομένα και την συμπεριληπτική διακυβέρνηση. Μαζί, συνδημιουργούν προτεραιότητες που αντικατοπτρίζουν τις πραγματικές ανάγκες της κοινότητας - προτεραιότητες που δεν βασίζονται στην πολιτική σκοπιμότητα, αλλά στη δημόσια αξία.

Ο μεσοπρόθεσμος στόχος μας είναι να υλοποιήσουμε απτές, με επίκεντρο τον πολίτη μεταρρυθμίσεις: συμμετοχικό προϋπολογισμό, προσβάσιμες και εφαρμόσιμες πύλες ανοιχτών δεδομένων και νέα εργαλεία για την κοινωνική συμμετοχή. Μακροπρόθεσμα, φιλοδοξούμε να οικοδομήσουμε μια ανθεκτική πόλη όπου οι ενημερωμένοι πολίτες θα είναι ενεργοί εταίροι στη χάραξη πολιτικής και όπου η τοπική κυβέρνηση θα αποτελεί πλατφόρμα -όχι φύλακα- για την καινοτομία, τον διάλογο και την εμπιστοσύνη.

Αυτό το Στρατηγικό Όραμα θέτει τον τόνο για αυτό που πιστεύουμε ότι είναι δυνατό όταν ο δημόσιος σκοπός είναι κοινός. Δεν είναι απλώς ένα σχέδιο - είναι μια υπόσχεση: ότι η Αθήνα θα ηγηθεί με το παράδειγμα και ότι η ανοιχτή διακυβέρνηση δεν θα είναι ένα ιδανικό που επιδιώκουμε, αλλά ένα πρότυπο που τηρούμε.

Δρ. Άγγελος Κασκάνης, Εκτελεστικός Διευθυντής Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάς, Υπεύθυνος Προγράμματος WeOpenGov (Δικτύο Κοινωνίας Πολιτών – Δημόσιων Φορέων για την Ανοιχτή Διακυβέρνηση, Πολυμερές Φόρουμ του Δήμου Αθηναίων στο πλαίσιο συμμετοχής του στο OGP Local)

Το μακροπρόθεσμο όραμα του Δήμου Αθηναίων για την ανοιχτή διακυβέρνηση είναι η καθιέρωση μιας συμμετοχικής, διαφανούς και χωρίς αποκλεισμούς πόλης, όπου οι πολίτες έχουν ουσιαστικό ρόλο στον σχεδιασμό και την παρακολούθηση των πολιτικών που τους αφορούν. Μέσω της ενίσχυσης της διαφάνειας και της λογοδοσίας, της ισότιμης πρόσβασης στην πληροφορία και τις ψηφιακές υπηρεσίες και της προώθησης κοινωνικά δίκαιων λύσεων σε ζητήματα όπως η ενεργειακή φτώχεια και η στέγαση, ο Δήμος επιδιώκει να διαμορφώσει ένα σταθερό θεσμικό πλαίσιο ανοιχτής διακυβέρνησης. Στόχος είναι η συνδιαμόρφωση πολιτικών με τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, η ενδυνάμωση ευάλωτων ομάδων και η ενίσχυση της εμπιστοσύνης μεταξύ διοίκησης και πολιτών.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής ανοιχτής διακυβέρνησης στον Δήμο Αθηναίων αποτελεί η πλατφόρμα γεωχωρικών δεδομένων GIS (gis.cityofathens.gr), η οποία συγκεντρώνει και καθιστά προσβάσιμα στο κοινό δεδομένα που αφορούν τη χωρική οργάνωση και τις λειτουργίες της πόλης, όπως πράσινο, δημόσιες υποδομές, ζώνες χρήσεων και σημεία ενδιαφέροντος. Μέσα από το GIS, πολίτες, ερευνητές και φορείς μπορούν να ενημερώνονται με διαφάνεια, να παρακολουθούν την εξέλιξη παρεμβάσεων και να αξιοποιούν τα δεδομένα για μελέτες ή καινοτόμες εφαρμογές. Η λειτουργία της πλατφόρμας έχει ήδη αποσπάσει διάκριση σε εθνικό επίπεδο και αναγνωρίζεται ως καλή πρακτική στον τομέα της ανοιχτής διακυβέρνησης. Στο πλαίσιο του στρατηγικού οράματος του Δήμου για το OGP Local, το GIS συνιστά θεμέλιο τεχνογνωσίας και ωριμότητας στην παροχή ανοικτών δεδομένων, ενισχύοντας τη διαφάνεια και τη συμμετοχή με πρακτικά και μετρήσιμα μέσα.

Ο Δήμος Αθηναίων αντιμετωπίζει προκλήσεις που σχετίζονται με τον κατακερματισμό της πληροφορίας, την περιορισμένη προσβασιμότητα σε φυσικές και ψηφιακές υπηρεσίες, και τη δυσκολία θεσμικής ενσωμάτωσης της συμμετοχής των πολιτών στη λήψη αποφάσεων. Οι διαδικασίες δημόσιας πληροφόρησης δεν είναι κεντρικά ενοποιημένες και συχνά στερούνται διαφάνειας και διαλειτουργικότητας. Η εκπροσώπηση ευάλωτων ομάδων παραμένει ανεπαρκής, ενώ η ενεργός συμμετοχή των νέων είναι θεσμικά ανυπόστατη. Παράλληλα, η έλλειψη αξιόπιστων δεδομένων περιορίζει την αποτελεσματικότητα πολιτικών σε κρίσιμους τομείς, όπως η στέγαση και η ενεργειακή φτώχεια. Το ζητούμενο είναι ένα συνεκτικό, καθολικά προσβάσιμο και συμμετοχικό πλαίσιο που θα ενσωματώνει τη διαφάνεια, την κοινωνική δικαιοσύνη και την καινοτομία στη λειτουργία της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, ο Δήμος Αθηναίων επιδιώκει να εδραιώσει ένα λειτουργικό οικοσύστημα ανοιχτής διακυβέρνησης, βασισμένο στη διαφάνεια, τη λογοδοσία, την καθολική προσβασιμότητα και τη συμμετοχή των πολιτών. Στόχος είναι η δημιουργία ενιαίων ψηφιακών εργαλείων για την πρόσβαση στη δημόσια πληροφορία, η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής μέσα από στοχευμένες πολιτικές στέγασης και η αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας με όρους ενεργειακής δημοκρατίας. Ο Δήμος φιλοδοξεί να καταστήσει τις αρχές της ανοιχτής διακυβέρνησης αναπόσπαστο στοιχείο του καθημερινού του έργου, καλλιεργώντας μια διοικητική κουλτούρα διαφάνειας, κοινωνικής λογοδοσίας και ισότιμης συμμετοχής που θα ενδυναμώνει όλους τους πολίτες, με έμφαση στις ευάλωτες ομάδες.

Το παρόν Σχέδιο Δράσης μεταφράζει το στρατηγικό όραμα του Δήμου Αθηναίων για την ανοιχτή διακυβέρνηση σε συγκεκριμένες, υλοποιήσιμες παρεμβάσεις που προωθούν τη διαφάνεια, τη λογοδοσία, τη συμπερίληψη και τη συμμετοχή των πολιτών. Μέσα από τη δημιουργία ψηφιακών εργαλείων πρόσβασης στη δημόσια πληροφορία, την ενίσχυση της καθολικής προσβασιμότητας και την προώθηση ενεργειακά και στεγαστικά δίκαιων λύσεων, το σχέδιο εδραιώνει τις αρχές του στρατηγικού οράματος στην πράξη. Επιδιώκεται η ενδυνάμωση των πολιτών ως ισότιμων εταίρων στη διακυβέρνηση της πόλης και η δημιουργία ενός σταθερού πλαισίου συνεργασίας μεταξύ διοίκησης, κοινωνίας των πολιτών και τοπικών κοινοτήτων, ώστε η ανοιχτή διακυβέρνηση να μην αποτελεί μια αποσπασματική πρακτική, αλλά έναν διαρκή και διατομεακό τρόπο άσκησης πολιτικής.

Το στρατηγικό όραμα ανοικτής διακυβέρνησης του Δήμου Αθηναίων ευθυγραμμίζεται πλήρως με τους βασικούς άξονες του πολιτικού προγράμματος της δημοτικής αρχής: μια πόλη δίκαιη, ανθρώπινη, βιώσιμη και δημοκρατική. Η ανοικτή διακυβέρνηση λειτουργεί ως εγκάρσια προτεραιότητα που ενισχύει την κοινωνική δικαιοσύνη, τη συμμετοχή και τη διαφάνεια σε όλους τους τομείς της δημοτικής πολιτικής – από την προσβασιμότητα και τη στέγαση μέχρι την κλιματική μετάβαση και την ψηφιακή καινοτομία. Παράλληλα, το στρατηγικό όραμα για την ανοικτή διακυβέρνηση αναμένεται να λειτουργήσει συμπληρωματικά με το νέο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου, το οποίο βρίσκεται υπό διαμόρφωση και θα αποτελέσει βασικό εργαλείο σχεδιασμού των δημοτικών δράσεων, λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα της δημόσιας διαβούλευσης και των θεματικών εργαστηρίων που διοργανώθηκαν στο πλαίσιο συνδιαμόρφωσης του σχεδίου δράσης του Δήμου για το OGP Local.

Η υλοποίηση του Σχεδίου Δράσης OGP Local συντονίζεται από την Ομάδα Εργασίας για το OGP Local, η οποία έχει συσταθεί με Απόφαση Δημάρχου και λειτουργεί ως βασικός μηχανισμός διακυβέρνησης της πρωτοβουλίας. Η Ομάδα συγκροτείται από αιρετά μέλη της δημοτικής αρχής, υπηρεσιακά στελέχη από διαφορετικά τμήματα του Δήμου και των νομικών του προσώπων, καθώς και από εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών, διασφαλίζοντας διατομεακή εκπροσώπηση και θεσμική συνέχεια. Ακολουθεί έναν οριζόντιο τρόπο λειτουργίας, διευκολύνοντας τον συντονισμό, την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και την αποφυγή διοικητικής απομόνωσης. Επιπλέον, επιδιώκεται συνεργασία με άλλες υφιστάμενες ομάδες, όπως η Ομάδα Εργασίας για την Προσβασιμότητα και τη Συμπερίληψη, της οποίας η πρόεδρος είναι εντεταλμένη δημοτική σύμβουλος και παράλληλα μέλος της Ομάδας Εργασίας OGP Local, ενισχύοντας τη διασύνδεση και την εσωτερική συνοχή των πολιτικών ανοιχτής διακυβέρνησης.

Ο Δήμος Αθηναίων αξιοποίησε τόσο διαδικτυακές όσο και δια ζώσης δράσεις συνεργασίας για τη συνδιαμόρφωση του Σχεδίου Δράσης του στο πλαίσιο του OGP Local. Online, λειτούργησε δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση (στην πλατφόρμα diavoulefsi.cityofathens.gr/ogp-local), όπου οι πολίτες είχαν τη δυνατότητα για ένα μήνα να υποβάλουν προτάσεις και σχόλια για τις δεσμεύσεις. Offline, οργανώθηκαν τέσσερα θεματικά εργαστήρια στις 17–18 Μαΐου 2025 στο Σεράφειο, με συμμετοχή πολιτών, τοπικών φορέων, αιρετών και στελεχών του Δήμου, όπου αναλύθηκαν και εμπλουτίστηκαν οι δεσμεύσεις σε τομείς όπως η ενεργειακή δημοκρατία, η στέγαση, η προσβασιμότητα και η διαφάνεια. Επιπλέον, η Ομάδα Εργασίας για το OGP Local λειτουργούσε ως διαρκής «χώρος συνάντησης» – με τακτικές συνεδριάσεις (πάνω από 13) και συνεργασία με άλλες θεματικές ομάδες και φορείς, διασφαλίζοντας συνέχεια στη συμμετοχική διαδικασία. Συνολικά, η συνδυασμένη χρήση online διαβουλεύσεων, θεματικών εργαστηρίων και συνεχούς δραστηριοποίησης της Ομάδας Εργασίας προσέφερε ένα ολοκληρωμένο και πολυδιάστατο πλαίσιο συνεργασίας Δήμου και κοινωνίας των πολιτών.

Για τη διασφάλιση της ποικιλομορφίας και της συμπερίληψης, ο Δήμος Αθηναίων έλαβε σειρά μέτρων ώστε να ενισχύσει τη συμμετοχή ευάλωτων ή περιθωριοποιημένων ομάδων στους χώρους συνδημιουργίας. Στα θεματικά εργαστήρια, προβλέφθηκε δυνατότητα εξ’ αποστάσεως παρακολούθησης μέσω live streaming, ενώ σε μέρος των εργαστηρίων υπήρχε ταυτόχρονη διερμηνεία στη νοηματική γλώσσα, διευκολύνοντας την πρόσβαση ατόμων με προβλήματα ακοής. Παράλληλα, επιδιώχθηκε η θεματική στόχευση σε πεδία με κοινωνική προτεραιότητα (όπως η προσβασιμότητα, η ενεργειακή φτώχεια, η στέγαση), με ενεργή πρόσκληση σε φορείς που εκπροσωπούν ευάλωτες ομάδες, όπως η Ε.Σ.Α.μεΑ., το Ελληνικό Δίκτυο για το Δικαίωμα στη Στέγη και την Κατοικία κ.ά.. Επιπλέον, η διατομεακή σύνθεση της Ομάδας Εργασίας για το OGP Local, με συμμετοχή αιρετών και φορέων με εμπειρία σε θέματα συμπερίληψης, αποτέλεσε επιπλέον εγγύηση για τη διαμόρφωση ενός ανοικτού και χωρίς αποκλεισμούς πλαισίου συμμετοχής.

Στους χώρους συνδημιουργίας συμμετείχαν υπηρεσιακά στελέχη του Δήμου, αιρετά μέλη της δημοτικής αρχής και ευρύ φάσμα εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών. Στα θεματικά εργαστήρια έλαβαν μέρος οργανώσεις που δραστηριοποιούνται σε πεδία όπως η διαφάνεια και η λογοδοσία, τα ψηφιακά και κοινωνικά δικαιώματα, η ανοιχτή τεχνολογία, η προσβασιμότητα, η ενεργειακή φτώχεια, η κοινωνική κατοικία και η συμμετοχή των νέων. Ενδεικτικά, συμμετείχαν φορείς όπως η Homo Digitalis (ψηφιακά δικαιώματα), το Ινστιτούτο Έρευνας Ρυθμιστικών Πολιτικών (θεσμική διαφάνεια), μέλη ενεργειακών κοινοτήτων (ενεργειακή ευαλωτότητα), κοινωνικοί φορείς όπως η Ενωτική Πρωτοβουλία κατά των Πλειστηριασμών καθώς και μέλη της ακαδημαϊκής και ερευνητικής κοινότητας. Η συμμετοχή διαφορετικών τύπων οργανώσεων, από συλλογικότητες βάσης μέχρι ερευνητικά ινστιτούτα, επέτρεψε την ενσωμάτωση ποικίλων εμπειριών και αναγκών στη διαμόρφωση του Σχεδίου Δράσης.

35

20

Η συνεργασία μεταξύ δημοτικών υπηρεσιών και φορέων της κοινωνίας των πολιτών θα συνεχιστεί καθ’ όλη τη διάρκεια υλοποίησης του Σχεδίου Δράσης μέσω της Ομάδας Εργασίας για το OGP Local, η οποία θα παραμείνει ενεργή με τακτικές συνεδριάσεις, ρόλο συντονισμού και εποπτείας. Η Ομάδα θα λειτουργεί ως κοινός χώρος διαβούλευσης και ανατροφοδότησης, παρακολουθώντας την πρόοδο των δεσμεύσεων, επιλύοντας προβλήματα και προτείνοντας βελτιώσεις. Παράλληλα, θα ενεργοποιούνται θεματικές συνεργασίες ανάλογα με το αντικείμενο κάθε δέσμευσης, με συμμετοχή των αντίστοιχων φορέων (π.χ. ομάδες για την προσβασιμότητα ή τα ζητήματα στέγης). Θα αξιοποιηθούν τόσο δια ζώσης όσο και ψηφιακά εργαλεία (π.χ. dashboards, πλατφόρμες συμμετοχής), διασφαλίζοντας διαφάνεια, συνεχή διάλογο και λογοδοσία, με στόχο η συνδημιουργία να μην σταματήσει στο στάδιο του σχεδιασμού, αλλά να ενσωματωθεί και στην υλοποίηση.

Το Ανεξάρτητο Εποπτικό Όργανο για το Σχέδιο Δράσης του Δήμου Αθηναίων στο πλαίσιο του OGP Local είναι το Open Knowledge Foundation Greece (Ίδρυμα Ανοικτής Γνώσης Ελλάδας), το ελληνικό παράρτημα του διεθνούς μη κερδοσκοπικού οργανισμού Open Knowledge Foundation, ενεργό στην Ελλάδα από το 2012. Προωθεί την ανοικτή γνώση, τα ανοιχτά δεδομένα και τη διαφάνεια μέσω δράσεων, εκπαίδευσης και συνεργασιών με δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς. Για το ρόλο του Εποπτικού Οργάνου το OKF Greece εκπροσωπείται από τον Χαράλαμπο Μπράτσα, Επίκουρο Καθηγητή στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος, ιδρυτή και πρόεδρο του Ιδρύματος Ανοικτής Γνώσης Ελλάδας, και τον Βασίλη Βεσκούκη, Καθηγητή στο ΕΜΠ, ειδικό στη γεωπληροφορική και τις ψηφιακές υποδομές, ιδρυτικό μέλος του Ιδρύματος Ανοικτής Γνώσης Ελλάδας. Και οι δύο διαθέτουν πολυετή εμπειρία σε ερευνητικά έργα, καθώς και σε πρωτοβουλίες και στρατηγικές ανοικτών δεδομένων, διαλειτουργικότητας και συμμετοχικής διακυβέρνησης στην Ελλάδα και την Ευρώπη.

Περισσότερες Πληροφορίες...

Για την παρακολούθηση της προόδου των δεσμεύσεων, ο Δήμος Αθηναίων θα οργανώνει περιοδικές συναντήσεις της Ομάδας Εργασίας για το OGP Local με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων, κατά τις οποίες θα αξιολογείται η υλοποίηση, θα εντοπίζονται προκλήσεις και θα προτείνονται διορθωτικές παρεμβάσεις. Παράλληλα, θα υλοποιούνται θεματικές συναντήσεις με τη μορφή εργαστηρίων ή συνεδριάσεων λογοδοσίας, όπου θα παρουσιάζονται δείκτες προόδου και θα συγκεντρώνεται feedback από τους εμπλεκόμενους φορείς και την κοινωνία των πολιτών. Στόχος είναι η δημιουργία ενός κύκλου διαρκούς διαβούλευσης γύρω από την υλοποίηση του Σχεδίου Δράσης. Επιπλέον, θα αξιοποιηθούν ψηφιακά εργαλεία (όπως dashboards και συμμετοχικές πλατφόρμες) για την ανοιχτή παρακολούθηση και την αποτύπωση της προόδου, ώστε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη να έχουν ενεργό ρόλο όχι μόνο στον σχεδιασμό, αλλά και στην εφαρμογή των δεσμεύσεων.

Η παρακολούθηση της προόδου θα πραγματοποιείται σε τακτική βάση μέσω συναντήσεων της Ομάδας Εργασίας για το OGP Local, στην οποία συμμετέχουν στελέχη από τις αρμόδιες δημοτικές υπηρεσίες και τα νομικά πρόσωπα του Δήμου που είναι υπεύθυνα για την υλοποίηση των δεσμεύσεων. Κάθε υπηρεσία ή φορέας θα καλείται να παρουσιάζει την πρόοδο των σχετικών δράσεων, να επισημαίνει τυχόν καθυστερήσεις ή εμπόδια και να συνεισφέρει σε κοινές λύσεις. Επιπλέον, θα αναπτυχθεί ένας βασικός μηχανισμός αποτύπωσης προόδου ανά δέσμευση, με χρήση εργαλείων όπως ψηφιακή αποτύπωση επίτευξης οροσήμων, δείκτες υλοποίησης και ενημερωτικά σημειώματα. Η Ομάδα Εργασίας OGP Local θα έχει την ευθύνη της συλλογής των στοιχείων και της τακτικής ενημέρωσης των εμπλεκομένων αλλά και του ιστοτόπου OGP Local Athens, διασφαλίζοντας την οριζόντια ροή πληροφορίας και την έγκαιρη παρέμβαση όπου απαιτείται, καθώς και τη δημόσια αποτύπωση της προόδου για τη διασφάλιση της διαφάνειας και της λογοδοσίας.

Τα αποτελέσματα της παρακολούθησης της υλοποίησης του Σχεδίου Δράσης θα δημοσιοποιούνται τακτικά μέσω του ιστοτόπου OGP Local Athens (ogp.cityofathens.gr), ο οποίος έχει σχεδιαστεί αποκλειστικά για τη συμμετοχή του Δήμου Αθηναίων στο OGP Local και λειτουργεί ήδη σε δύο γλώσσες (ελληνικά και αγγλικά). Σε αυτόν θα ενσωματωθούν εργαλεία ανοικτού κώδικα για την απεικόνιση της προόδου κάθε δέσμευσης, όπως χρονοδιαγράμματα υλοποίησης και δείκτες προόδου ανά ορόσημο. Παράλληλα, θα αναρτώνται ανακοινώσεις, ενημερωτικά δελτία και απολογιστικά κείμενα με περισσότερες λεπτομέρειες, όπου απαιτείται. Επίσης, προτείνεται η δημοσίευση άρθρων με στόχο την ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση των πολιτών, καθώς και η παραγωγή ερευνητικών δημοσιεύσεων που θα αναδεικνύουν τις προκλήσεις και τα αποτελέσματα της υλοποίησης. Στόχος είναι η διαρκής, διαφανής και προσβάσιμη ενημέρωση των πολιτών με τρόπο εύληπτο και τεκμηριωμένο, που να ενθαρρύνει τη λογοδοσία και τη συμμετοχή σε όλα τα στάδια της υλοποίησης.